VOCABOLARIO ITALIANO – TÖITSCHU LETTERA “A”
Transcription
VOCABOLARIO ITALIANO – TÖITSCHU LETTERA “A”
VOCABOLARIO ITALIANO – TÖITSCHU LETTERA “A” italiano genere tedesco töitschu a prep. semplice 1.complemento di stato in luogo im, in, nach, zu im, in, z’, za, zam, zan, zar sono a letto è a Torgnon siamo a Issime abitano a Rollie lavora a Pont St. Martin essi sono a Ceresole è alla cantina 2.complemento di moto a luogo vado al Bord vado a Rickurt vado a Roma vado a St. Vincent 3.complemento di tempo a notte fonda a Natale alle tre al più tardi ieri a quest’ora solo alla domenica 4.complemento di età a trent’anni 5.complemento di modo o maniera alla svelta all’antica 6.complemento di mezzo o strumento andare a piedi cucire a mano 7.complemento di vantaggio e svantaggio intestato a tuo nome 8.complemento di qualità una gonna a pieghe 9.complemento di paragone il cane è simile al lupo prep. causale hai fatto bene ad aiutarlo loc. avv. a precipizio a goccia a goccia loc. preposizionale cambio genere ich bin im bétt is ischt im Tornjunh wir séin z’Éischeme dŝchi phen dŝchich za Roliu o za Rollju is weerhut zam Steg dŝchi séin zan Zinnesulu is ischt zar kruatu im, in, z’, zam, zan, zar ich goan im Buard ich goan in Rickurt ich goan z’Rom ich goan zam Finze in, za, zam, zan in d’hüeji dar nacht za Winnachte zan dröin zam spietschte géschter as nunh nuan im (am) sunnatag zan zan dréisg joare im, in im sprunh in d’oaltu muadu z’, zar goan z’vuss büzen zar hann in gleits in déin noame zan an kottu zan plette dam dar hunn glljéit dam wolf z’ hescht toan wol z’mu helfe im, um im sprunh tropf um tropf unz, béi dam, béi dar, ennut, am 1 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” gsian a unz z’Türinh béi dam steg béi dar stroass ennut d’Lljéisu am gsian a hets nümmi ein fino a Torino vicino al ponte vicino alla strada oltre al Lys a quanto sembra non ha più soldi loc. con valore distributivo passate uno alla volta ci hanno messi due a due abbagliare abbagliato abbaiare abbaiata abbaino abbandonare abbarbicare abbassare abbastanza abbastanza bene averne abbastanza abbattere abbattersi abbattifieno abbattuto abbattuto moralmente:. abbecedario abbellire abbeverare abbeverato abbeveratoio abbiente (essere) eis zar voart, zwei un zwei v.tr. agg. v.intr. s.f. s.m. v.tr. v.intr. v.tr. avv. blenden v.tr. v.rif. s.m. agg. niederwerfen entmutigt sein Heulücke niedergeshlagen s.m. v.tr. v.tr. agg. s.m. v.intr. Abc Buch verschönern tränken abbigliamento s.m. Kleidung abbindolare abbindolato abbisognare abbondanza (in) abbordare abbottonare abbottonato abbracciare abbracciarsi v.tr. agg. v.intr. s.f. v.tr. v.tr. agg. v.tr. v.rif. aufwickeln betrogen abbrancare abbrancarsi abbreviare abbronzato v.tr. v.rif. v.tr. agg. festanpacken abbrustolire abbrustolito abbuffarsi abbuiare v.tr. agg. v.rif. v.intr. bellen Gebell Dachefenster verlassen greifen niedriger machen genug Tränke zuknöpfen zugeknöpft umarmen sich umarmen abkürzen von der Sonne gebräunt rösten geröstet verdunkeln passrit eis zar voart dŝchi hennündŝch gleit zwei un zwei arblénten, arblént arblant wuppun, gwupput d’wuppetu, d’wuppeti di tachfenschtru, di tachfenschtri loan, gloa gréiffen, griffe boeischurun, boeischurut gnug noch wol heen drouf un drunner schloan nidder, gschloan nidder varlljiren mut, varluaren mut d’kannu, d’kanni (ital.) gschloagen- nidder gschnetzutz’buschtabbüji, d’buschtabbüjini schlljichten, gschlljicht trénghjen, trénght tranghtdi tréngji, di tréngjini heen woarm an d’vüss, kheen woarm an d’vüss 1. z’kleid, d’kleider 2. d’woat, d’wietini 3. d’patti argoeikhjen, argoeikht argaucht heen manhal, kheen manhal zam houfe o zam stul béjen, béjit phöften, phöft phoftumvoan, umvannhe anandre umvoan, anandre umvannhe phakhen, phakht dŝchi gréiffen, dŝchi griffe archürzen, achürzt gschlukht- dar sunnu s.f. s.f. s.n. s.f. s.n. s.f. s.f.pl. broaten, broate broatenvarhinnen, varhinne 1. tuppen, tuppit 2. nachten, gnachtit 2 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” abbuonare abetaia abete abete bianco aghi di abete fronde di abete abile (al servizio militare) abile (nel lavoro) abisso abitare abitazione abito abito da festa abito da lavoro abituare abituato abitudine v.tr. s.f. s.m. Tannenwald Tanne agg. fähig s.m. v.intr. s.f. s.m. geschickt Schlund wohnen Wohnung Kleid v.tr. agg. s.f. gewöhnen gevönhnt Gewohnheit abnegarsi abolire abortire (di persone) abortire (di animali) abortito v.rif. v.tr. v.intr. abschaffen fehlgebären abulico abusare agg. v.intr. willenlos ausnützen accadere accalappiare accanito accanto accantonare accaparrare accapigliarsi v.intr. v.tr. agg. avv. v.tr. v.tr. v.rif. geschehen fangen grimmig daneben einlagern aufkaufen sich raufen accarezzare v.tr. accasciarsi accatastare v.rif. v.tr. streicheln liebkosen schwach werden aufschichten accattone accavallare accecare accecato accedere s.m. v.tr. v.tr. agg. v.intr. Bettler quer über legen blind machen accelerare accelerare il passo v.intr. beschleunigen accendere accendere un fiammifero accennare accento accerchiare v.tr. anzünden v.tr. s.m. v.tr. erwähnen Akzent einkreisen agg. hinzutreten schloan ab, gschloan ab dar tannuwoald, di tannuwoalda di tannu, di tanni d’woarnju, d’woarnji z’tannenchris di tannentolli guthandlljigda chitte, d’chitti dŝchi pheen, dŝchi pheebe d’gmach z’kleid, d’kleider z’virtagkleid, d’virtagkleider z’weertagkleid, d’weertagkleider gwénnen, gwént gwanni, gwannu, gwanz 1. dan brouch, d’brouha 2. d’gwanni dŝchi anklljin, dŝchi anklljiowe kwénken, kwénkt vardérpen, vardérpt arweerfen, arweerfe 1. vardarpt2. arweerfennöitlljig1. abüsurun, abüsurut (ital.) 2. passrun z’mess, passrut z’mess bschin, bschit pripfun, pripft arwoarmtdarbéi o béi lécken z’séitu, gleit z’séitu schuarbun, gschuarbut dŝchi gréiffen in d’lokha, dŝchi griffen in d’lokha hialljun, ghialljut schleinun, gschleinut dŝchi loan goan, dŝchi gloan goa 1. stulun, gstulut 2. eebnun, keebnut dar bettler, d’bettlera chröizun, gchröizut arblénten, arblént arblant1. intrun, kintrut 2. goan i, kannhen i goan léstur, kannhe léstur 1. arlénnhurun dan tritt, arlénnhurut dan tritt 2.bürren d’vüss, bürt d’vüss amprénnen, amprént schürfen, gschürft arücken, arückt d’aksanh pruamun i, pruamut i s.m. s.f. s.f. s.n. s.f.pl. s.n. s.n. s.n. s.m. s.f. 3 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” accertare acceso v.tr. agg. accesso accetta s.m. s.f. feststellen angezündet, entbrannt Zugang Axt accettare v.tr. annehmen acchiappare acciabattare v.tr. v.intr. erwischen pfuschen acciaio acciarino accigliato accingersi s.m. s.m. agg. v.rif. Stahl Feuerstahl finsterblickend sich anschicken acciottolare acciottolato acciuffare accludere accogliere accollare accoltellare v.tr. s.m. v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. accomodare accomodare il letto v.tr. beschottern Steinpflaster packen beilegen empfangen aufbürden Messerstich versetzen reparieren accomodarsi v.rif. sich setzen accompagnare acconciare accontentare accontentarsi v.tr. v.tr. v.tr. v.rif. accoppiare accorciare accorciare i vestiti accordarsi v.tr. v.tr. begleiten zurechtmachen befriedigen sich zufrieden stellen paaren verkürzen v.rif. sich einigen accorgersi v.rif. bemerken accorrere accostare accostarsi accovacciarsi accovacciato accozzaglia accozzaglia di cose accrescere accudire (alle faccende di casa) accudire (al bestiame) accumulare accumularsi della neve cadente accusare acerbo v.intr. v.tr. v.rif. v.rif. agg. s.f. herbeilaufen nähern sich nähern hocken v.tr. v.tr. vermehren besorgen v.tr. v.rif. v.tr. agg. Mischmasch achten auf anhäufen anklagen unreif varsichéren, varsichérit amprantdan inganh, d’inganha 1. z’bil, d’bili 2. z’hanbil, d’hanbili antfoan ab, antfannhen ab o aksepturun, aksepturut (franc.) gréiffen, griffe o arejen, areit zoanun d’soas, zoanut d’soas o kieppun, kiepput z’stall, d’stalli da vöirstein, d’vöirsteina grindŝchu dŝchi lécken drum, dŝchi gleit drum giatzurun, giatzurut dan giatz, d’giatza phacken, phackt lécken darmìt, gleit darmìt antfoan, antfannhe geen zu, keen zu méssurun, gméssurut rüschten, grüscht spreiten ouf z’bétt, gspreiten ouf z’bétt 1. dŝchi sétzen, dŝchi gsétzt 2. dŝchi loan aber d’bein, dŝchi gloan aber d’bein goan mit, kannhe mit rüschten, grüscht machun kunten, gmachut kunten dŝchi kuntuturun, dŝchi kuntuturut (franc.) kubbiurun, kubbiurut (piemont.) archürzen, archürzt zîn ouf, zuehen ouf anandre antschtoan, anandre antschtanne dŝchi geen an acht, dŝchi keen an acht goan z’hilf, kannhen z’hilf arbéjien, arbéjit béjen, béjit dŝchi hückhjen, dŝchi ghückht ghuckhutd’mischletu, d’mischleti z’masseret, d’massereti mierun, gmierut tun da mennedŝche, toan da mennedŝche tun dam via, toan dam via houfun zseeme, ghoufut zseeme sétzen, gsétzt s.n. s.n. s.n. s.n. leidun, gleidut umréif- 4 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” acero aceto acetosella acetosella a foglie tonde per frittata achillea achillea millefoglio acidità acido acido lattico acidulo acino acino d’uva acqua acqua benedetta acquaio acquario (zodiaco) acquasantiera s.m. s.m. s.f. s.f. agg. s.m. agg. s.m. s.f. s.m. s.m. s.f. Ahorn Essig dan ahere, d’aheri o ahore da vinnegre, d’vinnegri (franc.) d’souru, d’souri d’siwill souru, d’siwill souri Schafgarbe d’iewulewu d’geervju d’souri sourd’bounu o d’kolutschu sourigz’bérri, d’bérrini z’wéinbérri, d’wéinbérrini z’wasser, d’wasseri z’wéiwasser da lavjur, d’lavjura dar wasserma z’wéiwasserdinh, d’wéiwasserdinhi da wéiwasserstein, d’wéiwassersteina z’lebwasser, d’lebwasseri o da schnaps da schmeiz, d’schmeiza dar chaufer, d’chaufera chaufen, gchauft da chauf, d’chaufa d’lljischara d’lljischu, d’lljischi z’wasser im mun Säure sauer säuerlich Beere Weinbeere Wasser Ausguss Wassermann Weihwasser becken acquasantiera di chiesa acquavite s.f. Brantwein acquazzone acquirente acquistare acquisto acquitrino erba di acquitrino acquolina s.m. s.m. v.tr. s.m. s.m. Platzregen Käufer kaufen Kauf Sumpf s.f. acquoso acre (di cibo) aculeo acuminare acuto adagiare adagio più adagio adattare adatto addebitare addensare addentare agg. agg. s.m. v.tr. agg. v.tr. avv. das Wasser lauft mir im Munde zusammen wasserig scharf Stachel zuspitzen spitzig sanft hinlegen langsam addestrare addio addio addirittura additare v.tr. s.m. inter. avv. avv. v.tr. addizionare addobbare addolcire addolorare v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. agg. v.tr. v.tr. v.tr. anpassen tauglich beschuldigen verdichten mit den Zähnen pakken dressieren Gott behüte dich lebe wohl sogar mit dem Finger zeigen addieren garnieren versüssen mit Schmerz erfüllen s.f. s.n. s.n. s.n. s.n. s.n. s.m. s.n. s.m. s.f.pl. s.f. s.n. wasserigstoarchda spitz, d’spitza spitzurun, gspitzurut spitzig- o spitzlécken nidder, gleit nidder wolte o lljéis lljéisur rüschten a, grüscht a zam mess lécken ouf, gleit ouf dikhjen, dikhit gréiffen mit dan zénne, griffen mit dan zénne schulun, gschulut dan gruz heb der z’acht sig wol unzana zeihun mit dam vinher, zeihut mit dam vinher miarun, gmiarut o mierun, gmierut garnurun, garnurut süssen, gsüssit geen müji, keen müji 5 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” addolorato addome addomesticare addormentare addormentarsi agg. s.m. v.tr. v.tr. v.rif. betrübt Unterleib zähmen einschläfern einschlafen addormentato rimanere addormentato agg. eingeschlafen addossare addosso addosso (di abito) adeguato aderente aderire adescare come ti sei lasciato adescare adesso adirarsi adire adolescente v.tr. avv. avv. v.rif. v.tr. s.m. jetzt zornig werden adoperare adorare adottare mia zia ha adottato un orfanello adulare adulto adulto adunco aerare afa affabile affaccendarsi affacciarsi affamato affannarsi affanno v.tr. v.tr. v.tr. brauchen anbeten adoptieren v.tr. agg. s.m. agg. v.tr. s.f. agg. v.rif. v.rif. agg. v.rif. s.m. schmeicheln erwachsen Erwachsener krumm lüften Schwüle freundlich sich abmühen sich zeigen hungrig sich abmühen Angst affardellare affare affaticarsi affatto affermare afferrare affettapane v.tr. s.m. v.rif. avv v.tr. v.tr. s.m. binden Geschäft ermüden affettare v.tr. in Scheiben schneiden affettuoso affibbiare (un fatto) affibbiare (un nome) affibbiare (uno schiaffo) affidamento agg. v.tr. agg. agg. v.intr. v.tr. s.m. auferlegen an angemessen eng anliegend eingehen anlocken Jungling behaupten ergreifen zuschieben voll- müji dan bouch, d’boucha armallemen, armallemit antschlöpfen, antschlöpft dŝchi antschlöpfen, dŝchi antschlöpft o antschloafen, antschloafe antschlapft- o antschloafendŝchi varschloafen, dŝchi varschloafe lécken ouf, gleit ouf ouf a recht- o gmessengvieschutpheen dri, pheeben dri windlun, gwindlut wi hescht di gloan windlun nunh sprinnhen, gsprunnhe zittren, zittrit dan geital, d’geitala o dar junhjinh, d’junhjanha brouhen, broucht adorurun, adorurut (franc.) gien, kiet méin muma het kiet as chinn oan attu un eju röimen, gröimt éltrig- o ousgwacksenz’éltraga, d’éltrégu chrumgeen luft, keen luft dan tüf o dan gof vröinlljigapplerurun, applerurut goan an..., kannhen an... hunhrigdŝchi varmüten, dŝchi varmüt d’müji o da churzen oate binnen zseeme, bunnen zseeme dan gute mert, d’gutu merta dŝchi müten, dŝchi gmüt franh nöit seen das jia, gseit das jia gréiffen, griffe z’bruatéise, d’bruatéise o z’hackhéise, d’hackhéise schnittun, gschnittut dan kosch lécken ouf, gleit ouf ubernoamun, ubernoamut geen a letza, keen a letza zélljen uber, zélt uber v.rif. s.n. s.m. s.f. s.n. s.n. s.m. v.intr. 6 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” fanno affidamento su di te affidare affidarsi dŝchi zélljen uber dich geen z’hüten, keen z’hüten dŝchi lécken in d’hénn vam..., dŝchi gleit in d’hénn vam... lécken in d’chiébju, gleit in d’chiébju v.tr. v.rif. anvertrauen sich anvertrauen affiggere (le pubblicazioni di matrimonio) affilare affilare la falce affinché affinché tu possa dormire affine affiorare affiorare di panna affittabile affittare (dare in affitto) affittare (prendere in affitto) affittato v.tr. anschlagen v.tr. cong. schleifen dengeln damit schlljifen, gschlljife veddemen, gveddemit um das um das di miejischt schloafen agg. v.tr. gleichartig auftauchen agg. v.tr. vermietbar vermieten pachten agg. vermietet glljéich o gschlecht zannen, zannit néidlun, gnéidlut z’varzüaften varzüaften, varzüaft züaften, züaft o gien z’züaft, kiet z’züaft varzuaftzuaft- affitto affitto (di beni) affitto (di bestiame) essere in affitto s.m. Miete Pacht affittuario affliggere afflosciare afflosciarsi (di calze) afflosciato s.m. v.tr. v.tr. v.rif. agg. Mieter betrüben schlaff werden affluire (di gente) v.intr. zusammen strömen zusammenfliessen affluire (di acque) il Lys affluisce nella Dora affogare v.tr. affollare affollato affondare (in liquidi) v.tr. agg. v.intr. ertrinken o ertränken versenken affondare (in neve o terreno molle) affrancare affrettarsi vertiefen v.tr. v.intr. frankieren beschleunigen affrontare affumicare affumicatoio v.tr. v.tr. s.m. sich beeilen entgegentreten räuchern Räucherkammer afono afoso afta (epizootica) agg. agg. s.f. stimmlos schwül Maul und Klauen seuche di zuaft, di züaftini da lua sinh von di züaftini, gsinh von di züaftini dar züafter, di züaftera geen müji, keen müji antbliejen, antbliet dŝchi sokhun, dŝchi gsokhut antbloatgsokhutcheen zu, gcheen zu s.f. dŝchi khéjen, dŝchi khéit d’Lljéisu khéit dŝchi in di Doeiru aschtikhjen, aschtikht vülljen, gvült vollgoan z’undruscht, kannhen z’undruscht afunzurun, afunzurut frantschérun, gfrantschérut 1. dŝchi arschtüaren, dŝchi arschtüart 2. dŝchi éilljen, dŝchi kéilt goan wider..., kannhe wider... broeikhjen, broeikht z’chéschtunjuhous, d’chéschtunjuhöiŝcher oan wéisi gofd’chranghit dar chünu s.n. 7 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” agevolare v.tr. erleichtern agevole agganciare agghiacciare agg. v.tr. v.intr. bequem agghindare aggirare v.tr. v.tr. herausputzen aggiungere aggiunta aggiuntare aggiunto aggiustare aggomitolare aggrappare aggrapparsi v.tr. s.f. v.tr. agg. v.tr. v.tr. v.tr. v.rif. hinzufügen aggravarsi v.rif. verschlimmern aggredire aggressivo aggrinzare aggrovigliare aggrovigliato agiato agile agilità agire agitare agitare un liquido agitato agli aglio spicchio d’aglio v.tr. agg. v.tr. v.tr. agg. agg. agg. s.f. v.intr. v.tr. angreifen agg. prep.art. s.m. unruhig den Knoblauch s.m. s.m. s.m. Lamm Nadel aglio a testa tonda agnellino agnello ago ago per impunturare ago per prosciutti agonizzante agoraio agosto agricoltore agrifoglio agro agugliata agg. s.m. s.m. s.m. s.m. agg. s.f. erstarren zugesetzt ausbessern aufwinden umklammern sich anklammern runzeln vervirren wohlhabend tun aufwiegeln aguzzare aguzzare l’ingegno v.tr. Nadelbüchse August Bauer Hülsen sauer eingefädeltes Stück schärfen aguzzo ai aia aiuola agg. prep.art. s.f. s.f. spitz den Dreschplatz Beet helfen, gholfe o arlljichteren, arlljichterit tellvarlécken, varleit blljéiben gstarrut-, blljibben gstarruthénghjen a, ghénght a machun an umtor, gmachut an umtor mierun, gmierut d’mieretu, d’miereti arsétzen, arsétzt arsatztrüschten, grüscht winnen, gwunne gréiffen, griffe dŝchi antheen, dŝchi antheebe o dŝchi gréiffen, dŝchi griffe cheen wuss, gcheen wuss o cheen übbulur, gcheen übbulur sprinnhen a, gsprunnhe a chratzer- o lekh- z’khéjen greppiurun, greppiurut varwérren, varwért varwartin tellem leebend’leebeni tun, toan arüschen, arüscht patzelljen, patzelljit aruschtdan z’chnuablut di zéilu chnuablut, di zéili chnuablut da hunnulauf z’lammji, d’lammjini z’lamm, d’lammer d’noadlu, d’noadli d’sokhnoadlu di dŝchambunhnoadlu um steerben z’nadelhous, d’nadelhous augschte dar pour, d’poura z’leidulaub sourda néddelljinh, d’néddlljinha o da néddjinh, d’néddjinha spitzun, gspitzut brouhen dan geischt, broucht dan geischt spitzdan o da da hof, d’hovva z’koartji, d’koartjini s.n. s.f. s.n. s.n. s.f. s.f. s.f. s.n. s.n. s.m. s.m. s.m. s.n. 8 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” aiutante aiutare aiuto aiuto aizzare al ala alla alacre alambicco alare alba albeggiare alberello albergare s.m. v.tr. s.m. inter. v.tr. prep.art. s.f. prep.art. agg. s.m. s.m. s.f. v.intr. s.m. v.tr. Helfer helfen Hilfe Hilfe! hetzen dem Flügel der munter Destillierkolben Feuerbock Tagesenbruch tagen Bäumlein beherbergen albergatore albergo albero albero da frutta albume alchemilla alcool alcuno (negativo) alcuno (affermativo) aldilà alemanno aletta s.m. s.m. s.m. Wirt Hotel Baum s.m. s.f. s.m. agg. indef. s.m. s.m. s.f. Eiweiss alfabeto alfiere alfine alga (di sorgente) alienato alimentare alimentare un bracciante alimentari alimento s.m. s.m. avv. s.f. agg. v.tr. alito allacciare allagamento (in casa) allagare (in casa) allampanato s.m. v.tr. s.m. v.tr. agg. Atem binden allargare allarmare allattare v.tr. v.tr. v.tr. erweitern alarmieren Kind stillen alle allegare alleggerire allegramente allegria allegro allegrone prep.art. v.tr. v.tr. avv. s.f. agg. agg. den beilegen erleichtern s.m. s.m. Alkohol es ist niemand da irgendein Jenseits der Deutsche Flügelchen Klappe Alphabet Fähnrich narr ernähren Nahrung uberschwemmen abgemägert Fröhlichkeit fröhlich Spassvogel dar hilf, d’hilfa helfen, gholfe dar hilf chimmer z’hilf! hitzun, ghitzut dam da veckh, d’veckha dar tüchlljigz’arabik, d’arabik (ital.) z’brannéise, d’brannéise d’oalbu alburun, kalburut (ital.) z’baumji, d’baumjini geen z’schloafen, keen z’schloafen dar wurt, d’wurta z’wurtschus, d’wurtscheser dan baum, d’bauma da fröitbaum, d’fröitbauma z’wéissa z’eisch, d’wéissi z’eisch z’kottulljunhgji, d’kottulljunhgjini z’alkol, d’alkol khémentsch éttlljigd’andru weelt z’töitschi, di töitschini z’veckhji, d’veckhjini da lempe, d’lempi di tabietu, di tabieti z’gettinh, d’gettinh um lljéivrun d’brunnséidu sturrennorrun, gnorrut spéiŝen, gspiŝsen d’spéisdinhi d’spéis o z’kess dan oate, d’oati binnen, bunne da süatsch, d’süatscha süatschun, gsüatschut moagers wi as schéit o hout un bein arbreiturun, arbreiturut alarmurun, alarmurut soeiken, gsoeikt o geen z’souge, keen z’souge dan lécken darmìt, gleit darmìt arlljichteren, arlljichterit mit hurtigi d’hurtigi hurtigspotlljig- s.m. s.n. s.n. s.n. s.n. s.n. s.n. s.n. s.f. s.n. s.n. s.m. s.f. s.n. s.f.pl. s.f. s.n. 9 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” allenare allenarsi allentare allestire allevare alleviare allietare allieva allievo allineare v.tr. v.rif. v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. s.f. s.m. v.tr. trainieren allividire alloggiare v.intr. v.intr. erbleichen beherbergen alloggio allontanare allontanarsi allora (riferito al presente e al futuro) allora (riferito al passato) da allora allorché alloro bacca di alloro alluce alludere allungare s.m. v.tr. v.rif. Herberge entfernen sich entfernen cong. s.m. s.m. v.intr. v.tr. lockern vorbereiten erziehen erleichtern erfreuen Schülerin Schüler Reine stellen afeiturun, afeiturut gien d’hann, kiet d’hann arloumen, arloumt hannun, ghannut arbürren, arbürt o norrun, gnorrut arlljichteren, arlljichterit arhurtegen, arhurtegit d’schuleri, d’schulerini dar schuler, d’schulera lécken z’réndŝchu, gleit z’réndŝchu arbleihen, arbleihit 1. lodŝchurun, glodŝchurut 2. dŝchi pheen, dŝchi pheebe z’lodŝchemen, d’lodŝchemeni arwéiturun, arwéiturut dŝchi arwéiturun, dŝchi arwéiturut dé dann, da du seither wenn Lorbeernbaum Lorbeeren grosse Zehe anspielen verlängern sitter wénn z’beejulaub d’beeju, d’beeji d’gruassun ziélu, d’gruassun ziéli arücken, arückt 1. arlénnhurun, arlénnhurut 2. stréckhjen, gstréckht dŝchi varwéiturun, dŝchi varwéiturut z’gowisch, d’gowischi allungare il tragitto alluvione s.f. Über schwemmung Kalender wenigstens Mondhof Alp almanacco almeno alone alpeggio salire all’alpeggio scendere dall’alpeggio alpigiano altalena altare alterare alternare altezza non essere all’altezza altezzoso alticcio altitudine alto s.m. avv. s.m. s.m. v.intr. v.intr. s.m. s.f. s.m. v.tr. v.tr. s.f. agg. agg. s.f. agg. hochmütig angeheitert Höhe hoch altresì altrettanto altri altrimenti altro avv. avv. pron. avv. pron.indef. abenfalls ebenso anderer sonst Älpler Schaukel Altar verändern abwechseln Höhe dan armanak, d’armanaka krat da rüa d’alpu, d’alpi alpun, kalput antalpun, antalput dar alper, d’alpera di dŝchundŝchu, di dŝchundŝchi dan oalter, d’oaltera falsefiurun, gfalsefiurut (franc.) töischun, töischut d’hüeji, d’hüejini nöit sinh guthuaschéisser nümmi einig- o dür un amungher d’hüeji, d’hüejini hüeji hüeis un té noch kra glljéich o auch endri süscht dar andru, d’andra, z’andra, d’endri s.n. s.n. s.f. s.f. s.n. s.f. m. e f. n. 10 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” altro l’altro giorno l’altra sera un altro due altri l’altra notte l’altro ieri l’altro anno altro che noi loro guadagnano altro che noi! uno dietro l’altro c’è dell’uno e c’è dell’altro qualcos’altro altroché altrove altrui altruista altura alunna alunno alveare alveo (del Lys) alzare alzarsi alzarsi (linguaggio infantile) su alzati è tardi alzato amabile amalgamare agg. anderer inter. avv. agg. s.m. s.f. s.f. s.m. s.m. s.m. v.tr. v.rif. doch anderswo anderen Altruist Anhöhe Schülerin Schüler Bienenstock Flussbett heben aufstehen agg. agg. v.tr. lieblich vermischen amare v.tr. lieben amareggiarsi v.rif. sich erbittern amarezza amaro amarsi s.f. agg. v.rif. Bitterkeit bitter einander lieben amata ambedue di ambedue ad ambedue ambientarsi ambiente ambiguo ambizione ambizioso ambulante s.f. agg. Geliebte beide v.rif. s.m. agg. s.f. agg. s.m. sich angevöhnen Umgebung zweideutig Ambition venditore ambulante di zucchero ameno amichevole agg. agg. umherziehender angenehm freundlich anner as wéllen tag as wélz moal as annes zwei endri d’andru nacht iegéschter ieveere nöit va seen wir dŝchiendri gwinnen nöit va seen wir! eis zu dam andre o eis noa am andre ischt eisch un annesch etwas annesch wol sicher wéitur dar andru wier das git z’dŝchéina d’hüeji, d’hüejini d’schuleri, d’schulerini dar schuler, d’schulera z’béjunuvass, d’béjunuvésser z’lljéisunbétt bürren, bürt dŝchi bürren, dŝchi bürt machun uppa, gmachut uppa uppa ischt spoat burtsüssmischlun, gmischlut o tréiben zseeme, tribben zseeme heen geere, kheen geere o wélljen wol dŝchi malgrujurun, dŝchi malgrujurut d’riekhi, d’riekhini riekhanandre wélljen wol, anandre wéllje wol o anandre heen geere, anandre kheen geere d’lljibschta biedi bieduru biedene dŝchi gwénnen, dŝchi gwént dan uart, d’üerter zwiveltz’hoffer voll- hoffer das zar chriezu o z’piesentinh, d’piesentinh dar zückerma s.n. s.n. s.n. s.n. hurtigvröinlljig- 11 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” amicizia fare amicizia amico s.f. v.intr. s.m. Freundschaft amido ammaccare s.m. v.tr. Stärke zerquetschen ammaestrare ammalarsi ammalato ammaliare ammanco ammanettare v.tr. v.rif. agg. v.tr. s.m. v.tr. ammansire ammassare ammasso ammatassare ammattire ammazzare ammettere (non) v.tr. v.intr. s.m. v.tr. v.intr. v.tr. v.tr. unterrichten erkranken Krank bezaubern Fehlbetrag mit Handschellen fesseln zähmen anhäufen Anhäufung ammiccare v.intr. zuwinken amministrare v.tr. verwalten ammirare ammogliare ammollare ammonire ammontare in tutto ammonta a... ammorbidire ammucchiare ammucchiato ammuffire ammuffito ammutolire v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. v.intr. bewundern verheiraten einweichen ermahnen betragen v.tr. v.tr. agg. v.intr. agg. v.intr. erweichen anhäufen angehäuft schimmeln schimmlig verstummen amnesia amoreggiare amorevolmente amoroso ampiezza ampio ampliare s.f. v.intr. avv. s.m. e f. s.f. agg. v.tr. Amnesie liebeln liebvoll Geliebte Grösse o Weite breit o Weit erweitern amputare analfabeta v.tr. s.m. abschneiden Analphabet analogo anarchico anatra agg. agg. s.f. anarchisch Ente anca ancella anche s.f. s.f. cong. e avv. Hüfte Dienstmädchen auch Freund töten nicht eingestehen d’vröinschaft, d’vröinschafti vröinun, gvröinut dar gséllju, d’gséllji o da vröin, d’vröina d’peisu, d’peisi böilljun, böilljut o kassurun, kassurut schulun, gschulut cheen chrankh, gcheen chrankh chrankh intersserun, intersserut z’luch, d’lucher chnüpfen, gchnüpft armallemen, armallemit houfun, ghoufut d’brochutu, d’brocheti strannhun, gstrannhut cheen sturren-, gcheen sturrentüeten, tüet nöit wélljen das séji gseits, nöit wéllje das séji gseits geen zam aug, keeben zam aug o wénkiun, gwénkiut tun z’goan vürsich, toan z’goan vürsich lugun a, glugut a wéibun, gwéibut lécken milden, gleit milde vinnen z’seen, gvunnen z’seen troan, troage unner allz treits... armilden, armildit houfun, ghoufut (allz) uber houfe muffegen, gmuffigit muffigblljéiben oa wuart, blljibben oa wuart da verges hovvun, ghovvut mit güti z’heersji, d’heersjini d’breiti, d’breitini breitarbreiturun, arbreiturut o argruassurun, argruassurut trommun ab, trommut ab wier chont noch schréiben noch leesen glljéich anarchiste (franc.) d’gmoutun oandju, d’gmoutun oandji d’séitu, d’séiti d’junhfarwa, d’junhfarwi auch o unza s.f. s.n. s.f. s.m. s.n. 12 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” anche se ancheggiare v.intr. anchilosarsi v.rif. anchilosato ancora hai visto ancora il vicino? andare andatura andazzo agg. agg. noch v.intr. s.f. s.m. gehen Gang üble Angewohnheit anello anello del dito anello di fidanzamento anello per falce anello infisso nel muro o nella porta, anello di catena anello per trascinare tronchi d’albero anemico anemone anestetizzare anfratto angelica angelo angina angolo l’angolo esterno s.m. Ring agg. s.m. v.tr. s.m. s.f. s.m. s.f. s.m. blutarm Anemone anestetisieren Schlucht Angelika Engel Angina Ecke angoscia angusto anima animale animale domestico animo annacquare s.f. agg. s.f. s.m. Herzensangst eng Seele Tier Haustier Gemüt mit Wasser verdünnen sich in den Hüften wiegen an Krampf leiden wénn wol séitlun, gséitlut dŝchi arschélten, dŝchi arschélt o argrochen, argrochit argrochit-, arschoaltnoch, mia hescht mia gsien dar nachpur? goan, kannhe dan ganh dan tschebben brouch, di tschebbun brouha z’vinhirllji, d’vinhirlljini da chnupf, d’chnüpf d’véiru, d’véiri d’rinku, d’rinki v.intr. s.m. s.n. s.f. s.f. dan guntal, d’guntla s.m. v.tr. annacquare il vino annaffiare annaffiata annaffiatoio annata annebbiare (di tempo) annegare v.tr. s.f. s.m. s.f. v.intr. v.tr. begiessen annegato annerire agg. v.tr. ertrunken schwärzen annerito annidare agg. v.tr. anniversario s.m. geschwärzt beherbergen, sich einnisten Jahrestag Giesskanne Jahrgang vernebeln ertrinken churz- in blut dan bockhboard, d’bockhboarda antschlöpfen, antschlöpft d’schlucht, d’schlüchtini d’andŝchéliku dan énhil, d’énghia z’blatt dan koare, d’koari dan oustren koare, d’oustrun koari dan urrascht ankd’siel, d’sieli z’tschemmi, di tschemmini z’vie z’mut arlénnhurun mit wasser, arlénnhurut mit wasser o mischlun mit wasser, gmischlut mit wasser taufen da wéin, tauft da wéin wesseren, gwesserit d’wesseretu, d’wessereti da rosir, d’rosira z’joar, d’joari helwen, ghelwit artrénghjen, artrénght o bsinghjen, bsunghe artranghtschwérzen, gschwérzt o briemen, briemt broamtneschtun, gneschtut z’joar im tag s.f. s.n. s.m. s.n. s.n. s.n. s.n. v.intr. s.n. 13 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” anno di quest’anno dell’anno scorso annodare annodare accidentalmente annodato annoiarsi s.m. Jahr v.tr. verknüpfen agg. v.rif. sich langweilen annoiato annotare annottare annuale biennale annunciare annusare annusare tabacco annuvolare ano anonimo anormale ansa agg. v.tr. v.intr. agg. anmerken Nacht werden järlich v.tr. v.tr. verkündigen riechen v.intr. s.m. agg. agg. s.f. After anonym anormal Griff ansimare (di animali) ansimare (di persona) ansia anta anteguerra antenati anteporre anteriore anteriormente anticaglie anticamente v.intr. keuchen s.f. s.f. s.m. s.m.pl. v.tr. agg. avv. s.f.pl. avv. Angst anticipare (di denaro) anticipare (di tempo) v.tr. Vorkriegszeit Vorfahren voransetzen vordere vorher altes Zeug vor alten Zeiten früher vorstrekken früher in anticipo con un mese di anticipo antico anticristo antifebbrile antillide agg. agg. agg. s.f. altertümlich Antichrist Fiebermittel antimeridiano antiporta antiquato antro agg. s.f. agg. s.m. vormittag Vortür anzi! anziano anzitempo anzitutto aostano apatico inter. agg. avv. avv. agg. agg. alt apathisch z’joar, d’joari jiérig z’jierega, d’jieregu virrenchnüpfen, gchnüpft varchnüpfen, varchnüpft gchnupft-, varchnupftdŝchi anojurun, dŝchi anojurut (ital.) o dŝchi dunghen lénhs, dŝchi dunght lénhs voll- loa mi sinh markurun, gmarkurut nachten, gnachtit ellji joar ellji zwei joar loan wissun, gloa wissu schméckhjen, gschméckht priesun, priesut helwen, ghelwit z’oarsluch, d’oarslucher oan noame nöit normal d’hanthebbu, d’hanthebbi o z’uar, d’uare chittun, gchittut o bélkun, bélkut bloasen, bloase d’nuat d’kieppu, d’kieppi vür am chrig d’oaltu lécken vür, gleit vür vuadre-, vuadru-, vuadervuarna o (dar) vür d’oaltun dinhi oalterzéitu annuvörtu bzallen vür a, bzallt vür a arvrüjurun, arvrüjurut o arvrüjen, arvrüjit vrüch- o vür zéit a moanut vür oaltantikrist ankeen da ritte d’chatzunpiuati o d’chatzunpiuatjini vür mittag z’tambur, di tambur in d’oaltu muadu o annuvörtig d’kintenu, d’kinteni o d’kwettu, d’kwetti allz anner! im zéit o oaltvür zéit z’iastusch dinh augschteleroan chraft s.n. s.n. s.n. s.n. s.f.pl. s.n. s.f. s.f. 14 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” ape aperto apertura (in recinzione) praticare un’apertura in un muro apice all’apice appagarsi s.f. agg. s.f. Biene offen Durchgang öffnen z’béji, d’béjini artoan- o offend’stapfu, d’stapfi ousbrechen, ousbroche s.m. Spitze v.rif. appaiare v.tr. sich zufrieden stellen paaren da spitz, d’spitza z’uabruscht eim bürren d’lljuscht apparecchiare apparentarsi v.tr. v.rif. den Tisch decken sich verschwägern apparire apparire di sole appariscente appartamento appartare appartenere (a) v.intr. erscheinen agg. s.m. v.tr. v.intr. aufallend Wohnung aufbewahren gehören appassire appena appendere v.intr. avv. v.tr. welken kaum aufhängen appendiabiti appendilume appesantire appesantire lo stomaco appeso appestato appetire appetito appezzamento appianare appiattire appiccare (il fuoco) appiccicare appiccicoso appigliarsi s.m. s.m. v.tr. leiderhaken appiglio (fig.) s.m. appiombo appisolarsi applaudire avv. v.rif. v.intr. Vorvand, Haltepunkt senkrecht einnicken Beifall klatschen applicarsi appoggiare appoggio v.rif. v.tr. s.m. sich befleissen anlehnen Stütze appollaiarsi v.rif. apposta appostarsi apprendere avv. v.rif. v.tr. sich auf die Stange setzen absichtlich auflauern erlernen agg. agg. v.tr. s.m. s.m. v.tr. v.tr. v.tr. v.tr. agg. v.rif. beschweren verpestet begehren Appetit Grundstück ebnen ebnen anstecken ankleben klebrig sich halten lécken poar um poar, gleit poar um poar hannun z’tisch, ghannut z’tisch cheen gschlecht, gcheen gschlecht zannen, zannit schéinen, gschinne was git in d’auge z’lodŝchemen, d’lodŝchemeni lécken z’séitu, gleit z’séitu sinh méis, déis, dŝchéis, ecc. o khüeren, khüert passen, passit o lappun, glapput krat hénghjen ouf, ghénght ouf o hénghjen, ghénght dar hénghier, d’hénghiera d’ruffli o d’rüllju, d’rüllji arschwieren, arschwierit bschwieren, bschwiert ghanghtampésturutmuan, mua o lljüschten, glljüscht da hunher da stukh, d’stükh areebnun, areebnut arvlachen, arvlachit lécken a z’vöir, gleit a z’vöir plebbren, plebbrit plebbrigdŝchi antheen, dŝchi antheebe o dŝchi gréiffen, dŝchi griffe da haft, d’hafta im séngjil néiven, gnivve plljieppun za hénne, plljiepput za hénne mus geen dri, mus keen dri apojurun, apojurut (ital.) d’stud, d’stüddini o d’puaju, d’puaji goan z’seedal, kannhen z’seedal o seedlun, gseedlut z’geerentsch o asprés lotzen, glotzit 1. leernen, gleernit 2. cheen a wissu, gcheen a wissu s.n. s.n. s.f. s.f. 15 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” apprendista apprensione apprensivo appressarsi appresso apprestare apprestarsi s.m. s.f. agg. v.rif. avv. v.tr. v.rif. Lehrling Besorgnis apprettare appretto apprezzare approfittare v.tr. s.m. v.tr. v.intr. stärken Stärke schätzen profitieren approfondire v.tr. vertiefen approntare appropriarsi v.tr. v.rif. bereiten appropriato approvare approvvigionarsi appuntino appuntire agg. v.tr. v.rif. avv. v.tr. geeignet gutheissen sich versorgen ganz genau zuspitzen appunto! aprico aprile pesce d’aprile aprire aprire con chiave aquila aquilotto arabescare arancia arbusto arcata avv. agg. s.m. richtig sonnig April v.tr. öffnen aufschliessen Adler architrave architrave del focolare arcigno il maestro è arcigno l’arcigno maestro la signora è arcigna l’arcigna signora la bambina è arcigna l’arcigna bambina arco arcobaleno arcolaio arcuare s.f. Querbalken agg. böse o mürrisch s.m. s.m. s.m. v.tr. Bogen Regenbogen Garnhaspel biegen arcuarsi v.rif. arcuato ardente ardere agg. agg. v.intr. s.f. s.m. v.tr. s.f. s.m. s.f. sich annähern neben o bei verzieren Apfelsine Strauch feurig brennen dar leerner, d’leernera d’nuat voll- nuat dŝchi arbéiurun, dŝchi arbéiurut béi khéjen zseeme, khéit zseeme dŝchi lécken zweg, dŝchi gleit zweg o dŝchi khéjen zweg, dŝchi khéit zweg peisurun, peisurut d’peisu schétzen, gschétzt leeben von dar andrun aksli, glebt von dar andrun aksli lugun béssur, glugut béssur o goan z’undruscht, kannhen z’undruscht hannun, ghannut dŝchi machun meischter, dŝchi gmachut meischter zam mess geen gut-, keeben gutchaufen i, gchauft i wi z’da khüart! machun da spitz, gmachut da spitz recht! sunnuhalboaberllje oaberlljen gauch artun, artoan antschlljissen, antschlosse dar oaru, d’oari z’oarllji, d’oarlljini mirgunderun, gmirgunderut z’oranŝchi, d’oranŝchini z’büschunh, d’büschunh d’wélbi, d’wélbini o d’arkadu, d’arkadi (ital.) dan bdékhjer, d’bdékhjera d’lanhdu, d’lanhdi büas, büaŝchi, büaŝchu dar meischter ischt büaŝchi dan büaŝche meischter d’gotta ischt büaŝchi d’büaŝchun gotta z’töchtirllji ischt büas z’büasch töchtirllji dan buage, d’buagi da regilbuage, d’regilbuagi z’gannebret, d’gannebreti boeiken, boeikt o chrümpen, gchrümpt dŝchi boeiken, dŝchi boeikt o dŝchi chrümpfen, dŝchi gchrümpt baugt- o chrumvöirig- o wi vöir brinnen, brunne s.f. s.m. s.n. s.n. s.n. s.m. s.n. 16 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” ardesia ardesia per il sale ardesia per tener fermo il paiolo posare le ardesie ardire arduo argentare argento argilla arginare argine arguto aria aria fredda e umida aria rarefatta arido ariete arietta arioso arista (della spiga) armadio armadietto portatile per mercerie armare armento armonica a bocca arnese arnia arnica aroma arrabattarsi s.f. Schiefer v.intr. agg. v.tr. s.m. s.f. v.tr. s.m. agg. s.f. wagen schwierig versilbern Silber eindämmen Damm witzig Luft kaltfeuchte Luft agg. s.m. s.f. agg. s.f. s.m. trocken Widder Lüftlein luftig Granne Schrank v.tr. s.m. s.f. s.m. s.f. s.f. s.m. v.rif. armieren Herde Mundharmonika Werkzeug Bienenstock arrabbiarsi arrabbiato arraffare arrampicarsi arrancare v.rif. agg. v.tr. v.rif. v.intr. arredare arrendersi arrestare i carabinieri sono venuti ad arrestarlo arretrare arretrato arricchirsi v.tr. v.rif. v.tr. sich ärgern wütend zusammenraffen klettern mühsam weiterkommen einrichten sich ergeben verhaften arricciare 1 di capelli 2 di tessuti arricciatura arricciatura a nido d’ape arrischiare arrivare arrivare a prendere il bambino non ci arriva, è troppo in alto v.tr. v.intr. agg. v.rif. Duft sich plagen zurückziehen sich bereichern Kräuseln s.f. v.intr. v.intr. riskieren ankommen d’blattu, d’blatti d’soalzblattu d’puluntunblattu tachun, tachut toffun, toffu tscheb- o schwierubergeelden, ubergeelde z’geeld z’dŝchit barrun, barrut d’barru, d’barri witzigd’luft, d’luftini dan dŝchévraz d’féinu luft hért- o dordar widder, d’widdera z’luftji, d’luftjini luftigd’eegni z’ermiri, d’ermirini (franc.) d’chriezu armurun, karmurut dan troppe, di troppi z’klaversinh, d’klaversinh z’trüal, di trüali z’béjunuvass, d’béjunuvésser di tabackblljümu, di tabackblljümi da schmakh, d’schmakha dŝchi aréndŝchurun, dŝchi aréndŝchurut (franc.) gien d’lounu, kiet d’lounu ouf tur d’jöipi o in d’lounu reschpun, greschput streeben, gstreebe zenkun, zenkut o dŝchi rabulurun, dŝchi grabulurut vülljen i, gvüllt i loan noa, gloan noa chnüpfen, gchnüpft d’chunhli séints gcheen chnüpfen v.intr. s.n. s.n. s.f. s.m. s.n. s.f.pl. s.n. s.f. s.n. s.n. s.n. v.rif. goan hinner, kannhe hinner hinner dŝchi machun réich, dŝchi gmachut réich rinklun,grinklut rümpfen, grümpft d’rümpf d’leesetu, d’leeseti rüskurun, grüskurut cheen zu, gcheen zu breihun, breihut z’chinn breihut nöit, ischt z’vill hua 17 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” arrivato arrivederci agg. inter. angekommen auf wiedersehen arrochire v.intr. heiser werden arrossire arrostire v.intr. v.tr. erröten braten arrosto arrotare arrotare la falce arrotare i denti arrotino arrotolare s.m. v.tr. Braten wetzen s.m. v.tr. Schleifer zusammenrollen arrotondare arrotondare il conto arroventare v.tr. runden v.tr. glühend machen arroventato arruffare arruffare i capelli arruffato arrugginire arruolare agg. v.tr. verwirren agg. v.intr. v.tr. rosten einberufen arruvidire arso v.intr. agg. rauh werden verdorrt o versengt arsura arsura della gola arte artemisia s.f. Dürre s.f. s.f. Kunst arteria artiglio s.f. s.m. Schlagader Kralle arzillo ascella ascendere ascesso ascia ascia a cuneo ascia per abbattimento ascia per scavare agg. s.f. v.intr. s.m. s.f. munter Achselhöle aufsteigen Geschwür Axt s.m. Handtuch v.intr. trocknen abtrocknen austrocknen verdunsten lassen zu o zugcheemen1. unz widergsien 2. unz abanunh 3. unz krat 4. unz uber as söiri cheen heismen-, gcheen heismencheen ruat-, gcheen ruatbroaten, broate o rüeschten, grüescht da ruascht, d’ruaschta schlljifen, gschlljife veddemen, gveddemit ritschkun, gritschkut dar schlljifer, d’schlljifera kwinnhwn, kwunnhe o trüelljen zseeme, trüelt zseeme arsiwelljen, arsiwelljit machun siwill, gmachut siwill ruaten, gruatit o lécken ruate, gleit ruate ruat- o vöirigvarwérren, varwért varberrun, varberrut varwart- o gstrouftroschtegen, groschtigit hoeischun drunner, ghoeischut drunner cheen grul, gcheen grul 1. varbrant2. gschlukht3. dordi dérrini o d’hitz dan trochne halds d’chontscht 1. d’artémisu 2. z’dŝchénépi d’oadru, d’oadri da chroapfe, d’chroapfi o d’grinhfu, d’grinhfi wi as schachji dan ucks, d’ucksa goan ouf, kannhen ouf d’gschwultscht, d’gschwultschtini d’aksch, d’akschi d’schéidaksch di tromaksch d’eischlu, d’eischli o z’grabéise, d’grabéise di dollju, di dollji da wüscher, d’wüschera o z’süeménh, d’süeménhi (franc.) trüchnen, trüchnit wüschen, gwüscht arsechnen, arsechnit siden i, gsotten i s.m. Handtuch dar wüscher, d’wüschera occhio dell’ascia asciugamano asciugare dei panni asciugare di piatti asciugare di terreni asciugare per evaporazione asciugatoio s.f.pl. s.m. s.f. s.f. s.f. s.n. 18 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” asciutto ascoltare asfalto asfissiare agg. v.tr. s.m. v.tr. asfodelo asimmetrico asino asma asola aspettare aspettarsi aspetto aspirare aspo asportare aspro assaggiare far assaggiare assaggino assai assalire assaporare assassinare assassino asse asse per formaggio asse per formaggio con sponde asse per tagliare il pane asse per macellare il maiale assediare assegnare assennato assentarsi assente assenzio asserragliarsi asservire s.m. agg. s.m. s.f. s.f. v.tr. v.rif. s.m. v.tr. s.m. v.tr. agg. v.tr. Esel Atemnot Knopfloch warten gefasst sein Aussehen einatmen Haspel forttragen sauer kosten s.m. avv. v.tr. v.tr. v.tr. s.m. s.m. Probestück viel angreifen kosten ermorden Mörder Brett v.tr. v.tr. agg. v.rif. agg. s.m. v.rif. v.tr. belagern zuweisen vernünftig sich entfernen abwesend Wermut sich verammeln versklaven assestamento assestarsi s.m. v.rif. sich setzen assetato assicella assicurare agg. s.f. v.tr. durstig Schindel versichern v.intr. avv. erfrieren zusammen v.tr. bedrängen ti assicuro assiderare assieme andiamo assieme vado assieme a te là c’è il salame, prendi il pane e lo mangi assieme assillare trocken zuhören Asphalt ersticken trochenluasen, gluasit z’guddrunh, d’guddrunhi (franc.) aschtikhjen, aschtikht o bürren dan oate, bürt dan oate d’albezu, d’albezi ous tur koare dar üeŝchil, d’üeŝchia da churzen oate d’goassu, d’goassi beitun, beitut eim beitun, mus beitut dan angvlljükh o d’minnu zîn i, zuahen i z’turneket, di turneket trommun ab, trommut ab sour chorrun, gchort geen (z’)chorrun z’chorritji, d’chorritjini vill sprinnhen a, gsprunnhen a chorrun, gchort tüaten, tüat z’sassinh, d’sassinh da loade, d’loadi da chieschloade, d’chieschloadi da nüsch z’bruatloadji, d’bruatloadjini da leitejur, d’leitejura pruamun i, pruamut i geen, keeben voll- geischt antwanghen, antwanghit aweg o awek z’wéisschrout dŝchi barrun i, dŝchi barrut i dŝchi machun chnecht, dŝchi gmachut chnecht da satz gien da satz, kiet da satz o dŝchi sétzen, dŝchi gsétzt voll- dust z’loadji, d’loadjini varsichurun, varsichurut o varsicheren, varsicherit chonn der kheissen vriren, gvruaren zseeme o mit wir goan zseeme ich goan mitter doa ischt da wust, gie z’bruat un essischts darzu o darmìt s.n. s.f. s.m. s.n. s.n. s.n. s.n. s.n. leegen ouf, glegt ouf 19 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” assiolo assistente assistere asso assolato assolutamente no assolvere assomigliare s.m. s.m. v.tr. s.m. agg. avv. v.tr. v.intr. Ohreneule Fürsorger beistehen As sonnig absolut nicht freisprechen gleichen assonnato assopirsi assorbire assordare assordarsi assorto assottigliare assuefare assumere agg. v.intr. v.tr. v.tr. v.intr. agg. v.tr. v.tr. v.tr. schläfrig einschlummern aufsaugen taub machen taub werden versunken verdünnen gewöhnen anstellen astenersi astio astranzia astro astuccio astuto (essere) ateo atmosfera atout atrio attaccabrighe attaccapanni v.rif. s.m. s.f. s.m. s.m. agg. agg. s.f. s.m. s.m. s.m. s.m. sich enthalten Hass attaccare attaccare un bottone attaccare un quadro attaccare briga attaccare una malattia attaccare alla pentola attaccaticcio (persona) v.tr. attaccato (eccessivamente) attardarsi agg. anstekken anbrennen lästig klebrig verbunden v.rif. sich verspäten attecchire attendere attento (essere) attento! attenuare attenuare il dolore atterrare atterrire v.intr. v.tr. agg. inter. v.tr. Wurzel fassen erwarten achtsam Stern Behälter o Etui schlau gottlos Atmosphäre Trumpf Vorhalle Zänker Kleiderhaken annähen aufhängen agg. v.tr. v.intr. milden lindern niederschlagen erschrecken dar brieler, d’brielera dar hüter, d’hütera lugun zu, glugut zu o hüten, ghüt dan ascht, d’éscht wol in d’sunnu sicher nöit varzîn, varzuehe glljéjen,glljéjt o geen z’bsinnen, keen z’bsinnen voll- schloaf artuasen, artuasit zîn a,zuahen a machun khörlus, gmachut khörlus cheen khörlus, gcheen khörlus griffenardünnen, ardünnit gwénnen, gwént amboschurun,amboschurut (franc.) dŝchi antheen, dŝchi antheebe da hass d’heiternu da steerne, d’steerni z’khoaltji, d’khoaltjini sinh a vucks oan Gott d’luft di trumpf (koartu) dan ganh, d’ganha dar chriger, d’chrigera da héngier, d’hénghiera o da noagal, d’noagla s.n. seilljen a, gseilt a seilljen ouf, gseilt ouf süjen chratz, gsücht chratz geen, keen gréiffen, griffe o brentun, brentut 1. d’chleblljous 2. plebbrigantschennulljurut1. dŝchi varspieturun, dŝchi varspieturut 2. dŝchi varweischlun, dŝchi varweischlut 3. loeirun, gloeirut gréiffen, griffe beitun, beitut heen acht, kheen acht lugi was di tüjischt arlljichten, arlljichtit archjülljen, archjült khéjen nidder, khéit nidder blljéiben gstarrut-, blljbben gstarrut- o eim chieren z’blût, eim gchiert z’blût 20 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” attestare attiguo attimo sull’attimo attingere 1. attingere acqua 2. attingere denaro attirare attitudine (aver) v.tr. agg. s.m. bezeugen angrenzend Augenblick varsicheren, varsicherit darbéi da vlukh ouf im streich schöpfen antfoan, antfannhe bürren, bürt zîn, zuahe sinh troagen- vür, gsinh troagenvür z’weerch, d’weerhji tüchlljiggutsch ich hen as milljunh gutsch schoalten, gschoalte d’schrift, d’schriftini 1. blljéiben doa, blljbben doa 2. blljéiben choalt, blljbben choalt 3. blljéiben oan wuart, blljbben oan wuart kwinnhen, kwunnhe um un um o um dŝchi putzen, dŝchi putzt trevursurun, trevursurut (franc.) tur o ter bschtattun z’trüel, bschtattut z’trüel z’trüel, di trüeli z’milchtrüel z’anghuntrüel z’houfertrüel z’holzmeischtertrüel d’hültschini lécken ouf, gleit ouf ritschkun, gritschkut müddlljich o müdlich höitig- o diŝcher zéitu höit z’tagsch tun, toa bürren, bürt gwintschen, gwintscht dan gwuntsch, d’gwüntsch d’schulchoamru, d’schulchoamri miérun, gmiérut töiren, töirit vür tag v.tr. v.intr. anziehen Neigung zu... attività attivo att. in campo finanziario ho un milione di attivo attizzare atto attonito (rimanere) s.f. agg. Tätigkeit tätig v.tr. s.m. v.intr. anschüren Urkunde bestürzt attorcigliare attorno levarsi d’attorno attraversare attraverso attrezzare v.tr. avv. winden herum v.tr. avv. v.tr. durchgehen durch einrichten attrezzatura attr. per lavorare il latte attr. per lavorare il burro attr. per muratore attr. per falegname attr. minuscola attribuire attrito (fare) attuabile attuale attualmente attuare attutire augurare augurio aula aumentare aumentare di prezzo aurora s.f. Ausrüstung v.tr. v.intr. agg. agg. avv. v.tr. v.tr. v.tr. s.m. s.f. v.tr. zur Last legen zerreiben ausführbar gegenwärtig jetzt ausführen lindern wünschen Glückwunsch Klassenzimmer steigen s.f. auspicare austero autentico auto autodidatta autorevole autorità autorizzare autosufficiente autunnale autunno v.tr. agg. agg. s.f. s.m. agg. s.f. v.tr. agg. agg. s.m. Morgenröte o Mongerngrauen herbeiwünschen streng authentisch Auto Autodidakt angesehen Autorität bewilligen selbständig herbstlich Herbst v.tr. gwintschen, gwintscht hrt- o schwierrechtz’automobili, d’automobilini gschulut- von dŝchéin üeŝchil gruassd’hüeju geen urlub, keen urlub wier mu tut selber hérbschtlljigd’hérbscht, d’hérbschtini s.n. s.f. s.n. s.n. s.n. s.n. s.n. s.f.pl. s.n. s.f.pl. s.f. 21 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” fare autunno avallare avanti 1. avv. di luogo 2. avv. di tempo per invito ad entrare tirare avanti in avanti da bambino in avanti avantieri avanzare avanzare il cibo avanzare il foraggio avanzo avanzo a tavola avariato avarizia avaro avena avere ausiliare; nella forma interrogativa e quando la frase non inizia col soggetto il pronome viene dopo il verbo ora ho finito mica gliel’avrà detto! avi ava avo avvallamento avvampare avvelenare avvenente v.intr. v.tr. avv. bürgen vor avv. v.intr. vorgestern vorrücken s.m. Rest Abfälle verdorben Geiz geizig Hafer haben agg. s.f. agg. s.f. v.tr. s.m. Ahnen s.m. v.intr. v.tr. agg. Niederung aufflackern vergiften gefallig avvenire avventarsi avventato avvento avverarsi avversare avversione avvezzo s.m. v.rif. agg. s.m. v.intr. v.tr. s.f. agg. Zukunft sich stürzen unüberlegt Advent bewahrheiten bekämpfen Abscheu gewöhnt avviamento avviare avviarsi s.m. v.tr. v.rif. avvicinare avvilirsi avviluppare avvisare v.tr. v.rif. v.tr. v.tr. Anfang anleiten sich auf dem Weg machen nähern den Mut verlieren einwickeln benachrichtigen avvistare avvitare v.tr. v.tr. erblicken einschrauben hérbschtulljurun, ghérbschtulljurut bürgun, bürgut vür iévun chim vürsich zîn vürsich vürsich va chinn ouf iagöschter o iagéschter goan vürsich, kannhe vürsich leipeturun, gleipeturut ursun, kursut d’réstu,d’résti d’leipetu, d’leipeti gschantd’avoarigi o di zuagni avoarig- o zuehenda hoabre heen, kheebe o khee hen ich?, hescht (dou)?, het er?, hetsch?, hets?, hewer?, het er?, hentsch? nunh hennich glljéivrut etwa hets mus nöit gseit! d’oaltu d’oaltun oaltun eju dar oalt oalt attu d’gumbu, d’gumbi gien vöir, kiet vöir vargiften, vargift hübshübschi hübschu was het z’cheemen sprinnhen a, gsprunnhen a lekhvür d’Winnacht bschîn, bschît tun ankeege, toan ankeege da hass gwanz, gwanni gwannu dan anvanh, d’anvanha lécken uber weg, gleit uber weg dŝchi lécken uber weg, dŝchi gleit uber weg arbéjurun, arbéjurut varlljiren mût, varlueren mût kwinnhen i, kwunnhen i schikhjen botte, gschikht botte o loan wissu, gloa wissu gsien zannen, gsien zanne véizun, gvéizut s.f. s.f. s.m. s.m.pl. s.f. s.m. e n. s.f. s.m. s.f.pl. 22 Vocabolario italiano – töitschu - Lettera “A” avvizzire avvocato avvolgere 1. di filati 2. avvolgere il filo sul rocchetto azzannare v.intr. s.m. v.tr. welken Advokat passen, passit dar avvokat, d’avvokata aufwickeln spulen winnen ouf, gwunnen ouf spulun, gspulut v.tr. beissen azzardare azzeccare azzerare azzimo azzoppare azzopparsi v.tr. v.tr. v.tr. agg. v.tr. v.rif. wagen erraten auf Null einstellen ungesäuert lahm machen lahm werden azzurro agg. himmelblau tschawun, tschawut o béissen, bisse asardurun, asardurut (ital.) aroaten, aroate troan z’nöit, troagen z’nöit nöit pcheemit- o antcheischtarliamen, arliamt arloamen, arloamit o cheen zop-, gcheen zophümmilbloaw- 23
Documents pareils
VOCABOLARIO ITALIANO – TÖITSCHU LETTERA “B”
di hescht antschtanne recht
z’guta
z’gut, d’güter
vür déis béscht
diŝcher weelt dinhi
gwît- o lljaubz’sentibruat
wijen, gwît
bieesmun, bieesmut
d’wiji, d’wijini
wol glierttun gutsch, toan gutsch
he...