methode de latin - Là où est ton trésor, là aussi est ton cœur

Transcription

methode de latin - Là où est ton trésor, là aussi est ton cœur
Méthode de lecture du Latin
METHODE DE LATIN
POUR LIRE COURAMMENT LES ŒUVRES CLASSIQUES LATINES
Pascal Picard – 13 mai 2007
-1-
Méthode de lecture du Latin
METHODE DE LATIN
1
1.
2.
3.
L’INTRODUCTION 8
LE PRINCIPE DE LA METHODE 9
L’ECRITURE ET LA PRONONCIATION
4.
LA MORPHOLOGIE
3.1.
3.2.
11
L’alphabet .................................................................................................. 11
La prononciation ....................................................................................... 11
13
4.1. Introduction..............................................................................................13
4.2. Le nom.........................................................................................................13
4.2.1.
Reconnaître un nominatif ...............................................................13
4.2.2. Reconnaître un vocatif....................................................................15
4.2.3. Reconnaître un accusatif ...............................................................17
4.2.4. Reconnaître un génitif ....................................................................19
4.2.5. Reconnaître un datif .......................................................................21
4.2.6. Reconnaître un ablatif ...................................................................23
4.3. L’adjectif ..................................................................................................25
4.3.1.
Reconnaître un nominatif ..............................................................25
4.3.2. Reconnaître un vocatif...................................................................26
4.3.3. Reconnaître un accusatif ..............................................................27
4.3.4. Reconnaître un génitif ...................................................................28
4.3.5. Reconnaître un datif ......................................................................29
4.3.6. Reconnaître un ablatif ...................................................................30
4.3.7. Reconnaître un comparatif de supériorité................................30
4.3.8. Reconnaître un superlatif .............................................................30
4.4. Les numéraux ...........................................................................................30
4.4.1.
Les adjectifs cardinaux ................................................................30
4.4.2. Les adjectifs ordinaux ...................................................................31
4.4.3. Les adjectifs distributifs..............................................................31
4.4.4. Les adjectifs multiplicatifs...........................................................31
4.5. Les pronoms..............................................................................................32
4.5.1.
Reconnaître les pronoms personnels ..........................................32
4.5.2. Savoir dire „le“ ................................................................................33
4.5.3. Reconnaître „le même“...................................................................33
4.5.4. Reconnaître „lui-même“ .................................................................33
4.5.5. Reconnaître les démonstratifs ....................................................34
4.5.6. Reconnaître les pronoms relatifs................................................36
4.5.7. Reconnaître les pronoms et adjectifs interrogatifs ..............37
4.5.8. Reconnaître les pronoms-adjectifs indéfinis ...........................39
4.6. Reconnaître les adverbes de lieu ........................................................40
4.7. Les conjugaisons des verbes .................................................................41
4.7.1.
L’indicatif...........................................................................................41
-2-
Méthode de lecture du Latin
5.
4.7.1.1.
Reconnaître l’indicatif présent.............................................41
4.7.1.2.
Reconnaître l’indicatif imparfait.........................................42
4.7.1.3.
Reconnaître l’indicatif futur ................................................43
4.7.1.4.
Reconnaître l’indicatif parfait .............................................44
4.7.1.5.
Reconnaître l’indicatif plus-que-parfait ............................45
4.7.1.6.
Reconnaître l’indicatif futur antérieur..............................46
4.7.2. Le subjonctif....................................................................................47
4.7.2.1.
Reconnaître le subjonctif présent......................................47
4.7.2.2.
Reconnaître le subjonctif imparfait...................................48
4.7.2.3.
Reconnaître le subjonctif parfait .......................................49
4.7.2.4.
Reconnaître le subjonctif plus-que-parfait ......................50
4.7.3. L’impératif .........................................................................................51
4.7.3.1.
Reconnaître l’impératif présent ...........................................51
4.7.3.2.
Reconnaître l’impératif futur...............................................52
4.7.4. Reconnaître le supin .......................................................................52
4.7.5. Le participe ......................................................................................53
4.7.5.1.
Reconnaître le participe présent actif ..............................53
4.7.5.2.
Reconnaître le participe futur actif ..................................53
4.7.5.3.
Reconnaître le participe passé passif ................................53
4.7.6. Reconnaître l’infinitif.....................................................................53
4.7.7. Reconnaître le gérondif.................................................................54
4.7.8. Reconnaître l’adjectif verbal .......................................................54
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
6.
LA SYNTHESE DE LA MORPHOLOGIE
Tableau
Tableau
Tableau
Tableau
des
des
des
des
terminaisons
terminaisons
terminaisons
terminaisons
LA SYNTAXE 66
55
des noms ...................................................55
des adjectifs ...........................................58
des pronoms ..............................................61
verbales.....................................................65
6.1. Introduction.............................................................................................66
6.2. L’emploi des cas .......................................................................................66
6.2.1.
L’emploi du nominatif .....................................................................66
6.2.2. L’emploi du vocatif..........................................................................67
6.2.3. L’emploi de l’accusatif....................................................................67
6.2.4. L’emploi du génitif ..........................................................................67
6.2.5. L’emploi du datif..............................................................................69
6.2.6. L’emploi de l’ablatif ........................................................................70
6.3. L’emploi des prépositions ......................................................................72
6.3.1.
ab/a ....................................................................................................72
6.3.2. ad ........................................................................................................72
6.3.3. adversus ............................................................................................72
6.3.4. ante ....................................................................................................72
6.3.5. apud ....................................................................................................72
-3-
Méthode de lecture du Latin
6.3.6. circa ...................................................................................................72
6.3.7. circum ................................................................................................72
6.3.8. citra ...................................................................................................73
6.3.9. contra ................................................................................................73
6.3.10.
coram .............................................................................................73
6.3.11. cum .....................................................................................................73
6.3.12.
de ....................................................................................................73
6.3.13.
erga ................................................................................................73
6.3.14.
ex/e................................................................................................73
6.3.15.
extra ..............................................................................................74
6.3.16.
in .....................................................................................................74
6.3.17.
infra ...............................................................................................74
6.3.18.
inter ...............................................................................................74
6.3.19.
intra ...............................................................................................74
6.3.20.
juxta...............................................................................................74
6.3.21.
ob ....................................................................................................74
6.3.22.
penes ..............................................................................................75
6.3.23.
per ..................................................................................................75
6.3.24.
pone ................................................................................................75
6.3.25.
post ................................................................................................75
6.3.26.
prae ................................................................................................75
6.3.27.
praeter ..........................................................................................75
6.3.28.
pro ..................................................................................................75
6.3.29.
prope ..............................................................................................76
6.3.30.
propter ..........................................................................................76
6.3.31.
secundum.......................................................................................76
6.3.32.
sine .................................................................................................76
6.3.33.
sub ..................................................................................................76
6.3.34.
subter ............................................................................................76
6.3.35.
super ..............................................................................................76
6.3.36.
supra ..............................................................................................77
6.3.37.
tenus ..............................................................................................77
6.3.38.
trans...............................................................................................77
6.3.39.
ultra ...............................................................................................77
6.3.40.
usque ..............................................................................................77
6.4. L’emploi des pronoms..............................................................................78
6.4.1.
antequam ...........................................................................................78
6.4.2. cum .....................................................................................................78
6.4.3. donec..................................................................................................78
6.4.4. dum .....................................................................................................78
6.4.5. dummodo ...........................................................................................79
-4-
Méthode de lecture du Latin
6.4.6.
6.4.7.
6.4.8.
6.4.9.
6.4.10.
6.4.11.
6.4.12.
6.4.13.
6.4.14.
6.4.15.
6.4.16.
6.4.17.
6.4.18.
6.4.19.
6.4.20.
6.4.21.
6.4.22.
6.4.23.
6.4.24.
6.4.25.
6.4.26.
6.4.27.
6.4.28.
6.4.29.
6.4.30.
6.4.31.
6.4.32.
6.4.33.
6.4.34.
6.4.35.
6.4.36.
6.4.37.
6.4.38.
6.4.39.
6.4.40.
6.4.41.
6.4.42.
6.4.43.
6.4.44.
6.4.45.
6.4.46.
etiamsi ...............................................................................................79
etsi .....................................................................................................79
idem... que .........................................................................................79
licet ....................................................................................................79
modo...............................................................................................79
ne ........................................................................................................79
nisi ..................................................................................................80
non quod ........................................................................................80
postquam .......................................................................................80
priusquam ......................................................................................80
qua ..................................................................................................80
quae .................................................................................................81
quam ................................................................................................81
quamdiu...........................................................................................81
quamquam .......................................................................................81
quamvis ...........................................................................................81
quantum .........................................................................................82
qui ...................................................................................................82
quia .................................................................................................82
quid.................................................................................................83
quin .................................................................................................83
qui ubi primum..............................................................................83
quis .................................................................................................83
quo ..................................................................................................83
quoad..............................................................................................84
quod ................................................................................................84
quoniam..........................................................................................84
quorum ...........................................................................................84
quos ................................................................................................84
si .....................................................................................................84
si minus ..........................................................................................85
simul ...............................................................................................86
sin ...................................................................................................86
talis... qualis..................................................................................86
tametsi ..........................................................................................86
tam... quam ....................................................................................86
tantas... quantas ..........................................................................86
tot... quot ......................................................................................87
ubi ...................................................................................................87
ut.....................................................................................................87
utinam ............................................................................................87
-5-
Méthode de lecture du Latin
6.4.47.
utrum .............................................................................................87
6.5. L’emploi des coordonnants ....................................................................89
6.5.1.
alter ...................................................................................................89
6.5.2. alius ....................................................................................................89
6.5.3. an ........................................................................................................89
6.5.4. at.........................................................................................................89
6.5.5. atque ..................................................................................................89
6.5.6. aut ......................................................................................................89
6.5.7. autem .................................................................................................90
6.5.8. cuius ...................................................................................................90
6.5.9. enim ....................................................................................................90
6.5.10.
ergo ................................................................................................90
6.5.11. et ........................................................................................................90
6.5.12.
hic ...................................................................................................90
6.5.13.
idem................................................................................................90
6.5.14.
igitur ...............................................................................................91
6.5.15.
ille ....................................................................................................91
6.5.16.
ipse ..................................................................................................91
6.5.17.
is ......................................................................................................91
6.5.18.
iste ..................................................................................................91
6.5.19.
itaque ..............................................................................................91
6.5.20.
nam .................................................................................................92
6.5.21.
–ne ..................................................................................................92
6.5.22.
neque..............................................................................................92
6.5.23.
neve ................................................................................................92
6.5.24.
non ..................................................................................................92
6.5.25.
nonne ..............................................................................................92
6.5.26.
non solum... sed ............................................................................93
6.5.27.
proinde...........................................................................................93
6.5.28.
que ..................................................................................................93
6.5.29.
sed ..................................................................................................93
6.5.30.
tamen .............................................................................................93
6.5.31.
–ve...................................................................................................93
6.5.32.
vel ...................................................................................................94
6.5.33.
vero ................................................................................................94
6.6. L’emploi des temps..................................................................................95
6.6.1.
L’emploi du présent.........................................................................95
6.6.2. L’emploi de l’imparfait....................................................................96
6.6.3. L’emploi du futur .............................................................................97
6.6.4. L’emploi du parfait..........................................................................98
6.6.5. L’emploi du plus-que-parfait.........................................................98
-6-
Méthode de lecture du Latin
6.6.6. L’emploi du futur antérieur ..........................................................98
6.7. L’emploi des modes .................................................................................99
6.7.1.
L’emploi du subjonctif....................................................................99
6.7.2. L’emploi du gérondif ......................................................................101
6.7.3. L’emploi de l’adjectif verbal ....................................................... 102
6.7.4. L’emploi de l’infinitif .................................................................... 103
6.7.5. L’emploi du supin............................................................................ 103
7.
LA SYNTHESE DE LA SYNTAXE
104
8.
UN VOCABULAIRE DE BASE
113
9.
APPLICATIONS DE LA METHODE 149
7.1.
7.2.
7.3.
7.4.
7.5.
7.6.
8.1.
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
8.6.
8.7.
8.8.
Tableau
Tableau
Tableau
Tableau
Tableau
Tableau
Les
Les
Les
Les
Les
Les
Les
Les
d’emploi
d’emploi
d’emploi
d’emploi
d’emploi
d’emploi
des
des
des
des
des
des
cas ..................................................................... 104
prépositions .................................................... 105
pronoms et pronoms-adjectifs................... 108
coordonnants ...................................................110
temps................................................................. 111
modes ................................................................112
noms...................................................................................................113
verbes .............................................................................................. 125
adjectifs.......................................................................................... 135
numéraux ......................................................................................... 140
pronoms.............................................................................................141
adverbes .......................................................................................... 142
prépositions .................................................................................... 145
conjonctions.................................................................................... 147
-7-
Méthode de lecture du Latin
1. L’INTRODUCTION
L’idée de ce livre m’est venue d’un constat et d’une découverte. D’une part, comme
beaucoup d’entre ceux qui ont eu la chance d’étudier la langue latine, j’ai toujours
été très surpris par les laborieux efforts requis pour la compréhension et la
traduction d’un texte latin d’une complexité moyenne : rechercher le verbe, puis le
sujet ; repérer les propositions et leurs verbes et sujets ; rechercher les
adverbes, les adjectifs, compléments ; enfin, intégrer tout cela pour obtenir
finalement la compréhension globale du texte, et l’accès à sa traduction.
Mais comment donc procédaient nos amis les Romains ?
Conduisaient-ils également cette analyse fastidieuse ? Mais dans ce cas, comment
pouvaient-ils avoir un dialogue, si l’interlocuteur devait attendre que son auditeur
ait enfin décrypté ce qu’il venait de lui dire, avant d’obtenir en retour un
commentaire qu’il lui faudrait à son tour décrypter.
Non, il doit y avoir une autre approche du latin qui en permette la compréhension
au fur et à mesure de la lecture, et ceci quelle que soit la complexité du texte lu.
C’est en partant de ce constant que je me suis mis à chercher si une personne dans
le passé avait eu la même préoccupation et la même question : comment apprendre
le latin pour le comprendre comme le fait un citoyen Romain ?
J’ai découvert qu’un certain William Gardner Hale, professeur de latin à
l’Université de Cornell, à Ithaca dans l’état de New-York. Hale a eu la même
préoccupation, et constant l’inefficacité des méthodes classiques d’apprentissage
du latin, il a présenté le 28 décembre 1886 un projet de réforme de l’enseignement
du latin devant des représentants de l’Académie. Ce projet explique clairement la
nécessité d’apprendre à comprendre les phrases latines au fur et à mesure de leur
lecture ou de leur énonciation, avec un mécanisme de compréhension tout à fait
semblable à celui qu’aurait employé un citoyen Romain : découvrir les mots au fur et
à mesure qu’ils sont lus, déduire de leur syntaxe les sens qu’ils sont susceptibles de
véhiculer, et éliminer progressivement, le cas échéant, les possibilités de
signification qui n’ont plus de raison d’être au fur et à mesure de la lecture, pour
arriver à l’objectif qui veut qu’au dernier mot de la phrase, toute la phrase doit
être comprise.
C’est l’objet de ce livre que d’offrir les moyens d’accéder à cette écoute et cette
analyse in situ du texte à sa première lecture
-8-
Méthode de lecture du Latin
2. LE PRINCIPE DE LA METHODE
J’ai pris le parti que pour le latiniste moderne, ce qui importait avant tout, c’était
la lecture du latin. L’écriture d’un texte en latin est une discipline certes
passionnante, mais ne sera pas abordée ici. L’objectif premier de ce livre est la
maîtrise de la lecture courante du latin.
Pour atteindre cet objectif de lecture courante du latin, le présent livre fournit
les moyens pratiques, permettant la reconnaissance de la morphologie de base et le
repérage des éléments de syntaxe clés, la prédiction des tournures grammaticales
qui en découlent et la compréhension des structures de la phrase, dans l’ordre où
elle se construit naturellement.
La reconnaissance de la morphologie de base donne pour premier objectif à
l’étudiant de reconnaître à la première lecture les déclinaisons. La plupart des
ouvrages grammaticaux du latin prennent, à mon avis, le sujet d’un point de vue
trop théorique : il n’est pas directement utile au lecteur latiniste de savoir qu’il est
en train de lire un nom de la première, deuxième ou cinquième déclinaison. Ce qui lui
importe avant tout, c’est de reconnaître qu’il s’agit d’un nominatif pluriel. Cette
identification lui permettra ensuite de lier ce élément morphologique à un élément
syntaxique da la phrase dégageant le sens que l’auteur a voulu donner à ce
nominatif pluriel. C’est donc dans cette approche entièrement pragmatique que les
cas des déclinaisons seront présentés.
Il en va de même pour la reconnaissance des cas des adjectifs, cette identification
étant essentielle pour associer une épithète à son nom, par exemple.
Le lecteur aura également besoin de reconnaître tous les mots grammaticaux qui
fondent les structures de phrases : les numéraux, les pronoms, les adverbes.
Puis, l’étudiant doit être apte à reconnaître les conjugaisons des verbes, c’est-àdire leur mode et leur temps. Ici encore, il n’est pas directement utile d’apprendre
des tableaux de conjugaison ; ce qui importe au lecteur, c’est de reconnaître dans
le texte si nous avons affaire à un présent du subjonctif, ou à un imparfait de
l’indicatif, en identifiant les terminaisons des verbes.
Le repérage des éléments de syntaxe clés se fait encore une fois de façon très
pragmatique. Il s’agira de connaître les différents sens qui peuvent être attachés
à tel ou tel cas : par exemple, identifier ce que veut dire l’auteur avec un génitif ou
un accusatif. Il s’agit ensuite de reconnaître les prépositions au fur et à mesure
qu’elles se présentent au lecteur afin de prédire le sens donné au texte qui suivra
(ou dans certains cas, qui vient d’être lu). Puis le lecteur devra comprendre, à
partir de l’emploi des pronoms relatifs, conjonctions de coordination ou de
subordination, quelle est la structure (proposition relative, circonstancielle) qui
s’ouvre au lecteur et quel est son sens.
Enfin, l’identification des modes et des temps permettront au lecteur d’affiner le
sens des propositions en fonction de ceux-ci.
La méthode de lecture est donc une identification faite des morphologies au fur et
à mesure de la lecture, permettant la reconnaissance des structures syntaxiques
et par conséquent permettant la compréhension du sens que véhicule chaque
élément syntaxique. C’est donc un recherche de sens constante, qui s’étaye et se
précise au fur et à mesure que la phrase se déroule. C’est un jeu d’interrogations
et de réponses qui se libèrent quand les mots fournis à la lecture.
-9-
Méthode de lecture du Latin
La méthode fournit ensuite un vocabulaire de base qu’il est conseillé de connaître
parfaitement pour éviter d’éplucher le dictionnaire trop souvent, ce qui ralentit
bien évidemment la lecture.
Enfin, nous proposons en dernière partie, un ensemble d’exemples montrant
comment l’analyse et la compréhension du texte se font au fur et à mesure de la
lecture, sans jamais regarder en avant ou arrière dans le texte, où se trouvent le
verbe, le sujet, les propositions, les compléments, les adverbes. Je ne saurais trop
conseiller les étudiants de pratiquer abondamment cette méthode, qui leur
permettra de rendre de plus en plus rapides et de plus en plus inconscients les
mécanismes de lecture et de compréhension présentés ici.
- 10 -
Méthode de lecture du Latin
3. L’ECRITURE ET LA PRONONCIATION
3.1. L’alphabet
Par rapport à notre alphabet moderne, l’alphabet latin comporte un certain nombre
de particularités :
•
Le latin ne distingue pas le I du J. De ces deux lettres, la seule présente
dans l’alphabet latin est le I.
•
Le latin confond les lettres U et V. De ces deux lettres, la seule présente
est le U, qui s’écrit V en majuscules et u en minuscules.
•
Il n’y a pas de W, ni de Y, ni de Z. Y et Z ont été empruntées à l’alphabet
grec et ne sont apparues dans l’alphabet latin qu’à partir du Ier siècle
avant J.-C.
L’alphabet latin est donc :
A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X
a b c d e f g h i k l m n o p q r s t u x
3.2. La prononciation
Nous ferons ici un exposé très succinct de la prononciation du latin, considérant
que ce n’est pas l’essentiel de cette méthode. En particulier, nous n’allons pas
entrer dans la description des voyelles longues et courtes.
Voyelles :
•
•
•
•
•
•
a : comme dans bateau
e : é comme dans étoile
i : comme dans vide
o : comme dans pomme
u : ou comme dans couleur
y : u comme dans tulipe
Consonnes :
•
•
•
•
•
•
•
b : comme dans bébé
c : k comme dans capot
d : comme dans dinde
f : comme dans fou
g : gu comme dans gâteau
l : comme dans lampe
m : comme dans maison
- 11 -
Méthode de lecture du Latin
•
•
•
•
•
•
•
n : comme dans nez
p : comme dans papa
q : comme dans qui
r : comme dans riz
s : comme dans selle
t : comme dans tapis
x : comme dans xylophone
- 12 -
Méthode de lecture du Latin
4. LA MORPHOLOGIE
4.1. Introduction
L’objectif de ce chapitre est de permettre au lecteur latiniste de reconnaître les
constituants fondamentaux du texte. Les aspects importants qui doivent être
maîtrisés sont les déclinaisons, les conjugaisons et les mots accompagnant la
structure du texte tels que les pronoms, les conjonctions de subordination et les
conjonctions de coordination.
4.2. Le nom
4.2.1.
Reconnaître un nominatif
Pour le nominatif singulier, il faut retenir les terminaisons suivantes :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (masculin)
modèle templum (neutre)
modèle rosa (féminin)
modèle puer (masculin)
modèle ager (masculin)
modèle dux (masculin)
modèle consul (masculin)
modèle natio (féminin)
modèle civis (masculin)
modèle vis (féminin)
modèle urbs (féminin)
modèle flumen (neutre)
modèle mare (neutre)
modèle manus (féminin)
modèle cornu (neutre)
modèle domus (féminin)
modèle res (féminin)
- 13 -
Méthode de lecture du Latin
Pour le nominatif pluriel, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ domini
⇒ templa
⇒ rosae
⇒ pueri
⇒ agri
⇒ duces
⇒ consules
⇒ nationes
⇒ cives
⇒ vires
⇒ urbes
⇒ maria
⇒ manus
⇒ cornua
⇒ domus
⇒ res
D’une manière globale, retenir qu’au nominatif pluriel :
Nominatif pluriel
•
•
•
•
•
-us, -er
neutre
-a
manus, domus
⇒
⇒
⇒
⇒
-i, exception pour manus, domus
-a
-ae
-us
tous les autres nominatifs ont leur pluriel en -es
- 14 -
Méthode de lecture du Latin
4.2.2.
Reconnaître un vocatif
Pour le vocatif singulier, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
⇒ domine
⇒ templum
⇒ rosa
⇒ puer
⇒ ager
⇒ dux
⇒ consul
⇒ natio
⇒ civis
⇒ urbs
⇒ flumen
⇒ mare
⇒ manus
⇒ cornu
⇒ domus
Retenir qu’au vocatif singulier :
Voc atif singulier
•
•
-us
⇒
-e, exception pour manus
tous les autres vocatifs singuliers sont identiques au nominatif singulier
Pour le vocatif pluriel, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ domini
⇒ templa
⇒ rosae
⇒ pueri
⇒ agri
⇒ duces
⇒ consules
⇒ nationes
⇒ cives
⇒ vires
⇒ urbes
⇒ flumina
⇒ maria
⇒ manus
⇒ cornua
⇒ domus
⇒ res
Retenir que le vocatif pluriel est identique au nominatif pluriel, c’est-à-dire :
Vocatif pluriel
•
-us, -er
⇒
-i, exception pour manus, domus
- 15 -
Méthode de lecture du Latin
•
•
•
•
neutre
⇒
-a
-a
⇒
-ae
manus
⇒
-us
tous les autres vocatifs ont leur pluriel en -es
- 16 -
Méthode de lecture du Latin
4.2.3.
Reconnaître un accusatif
Pour l’accusatif singulier, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ dominum
⇒ templum
⇒ rosam
⇒ puerum
⇒ agrum
⇒ ducem
⇒ consulem
⇒ nationem
⇒ civem
⇒ vim
⇒ urbem
⇒ flumen
⇒ mare
⇒ manum
⇒ cornu
⇒ domum
⇒ rem
Retenir que la terminaison de l’accusatif singulier est –m, avec les exceptions
suivantes :
Accusatif
singulier
•
•
•
flumen
mare
cornu
⇒
⇒
⇒
flumen
mare
cornu
Pour l’accusatif pluriel, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ dominos
⇒ templa
⇒ rosas
⇒ pueros
⇒ agros
⇒ duces
⇒ consules
⇒ nationes
⇒ cives
⇒ vires
⇒ urbes
⇒ flumina
⇒ maria
⇒ manus
⇒ cornua
⇒ domus ou domos
⇒ res
- 17 -
Méthode de lecture du Latin
Retenir que la terminaison de l’accusatif pluriel est :
Accusatif pluriel
•
•
neutre
⇒
-a
tous les autres accusatifs pluriel sont en -s
- 18 -
Méthode de lecture du Latin
4.2.4.
Reconnaître un génitif
Pour le génitif singulier, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ domini
⇒ templi
⇒ rosae
⇒ pueri
⇒ agri
⇒ ducis
⇒ consulis
⇒ nationis
⇒ civis
⇒ urbis
⇒ fluminis
⇒ maris
⇒ manus
⇒ cornus
⇒ domus ou domi
⇒ rei
Retenir qu’au génitif singulier :
Génitif singulier
•
•
•
•
•
•
•
-us
⇒
-i, exception pour manus et domus
-um
⇒
-i
-a
⇒
-ae
manus, domus
⇒
-us
-u
⇒
-us
-es
⇒
-i
tous les autres génitifs ont leur singulier en -is
Pour le génitif pluriel, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle natio (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
⇒ dominorum
⇒ templorum
⇒ rosarum
⇒ puerorum
⇒ agrorum
⇒ ducum
⇒ consulum
⇒ nationum
⇒ civium
⇒ virium
⇒ urbium
⇒ fluminum
⇒ marium
⇒ manuum
⇒ cornuum
- 19 -
Méthode de lecture du Latin
•
•
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ domorum ou domuum
⇒ rerum
Retenir qu’au génitif pluriel :
Génitif pluriel
•
•
•
•
•
-us, -um
⇒
-orum, exception manus, domus
-a
⇒
-arum
-er
⇒
-orum
-es
⇒
-erum
tous les autres génitifs pluriel en –um ou -ium
- 20 -
Méthode de lecture du Latin
4.2.5.
Reconnaître un datif
Pour le datif singulier, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle nation (f)
modèle civis (m)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ domino
⇒ templo
⇒ rosae
⇒ puero
⇒ agro
⇒ duci
⇒ consuli
⇒ nationi
⇒ civi
⇒ urbi
⇒ flumini
⇒ mari
⇒ manui
⇒ cornui
⇒ domui ou domo
⇒ rei
Retenir qu’au datif singulier :
Datif singulier
•
•
•
•
-us, -um, -er
⇒
-o, exception manus et domus
manus
⇒
manui
domus
⇒
domui
tous les autres datifs singulier en -i
Pour le datif pluriel, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle nation (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ dominis
⇒ templis
⇒ rosis
⇒ pueris
⇒ agris
⇒ ducibus
⇒ consulibus
⇒ nationibus
⇒ civibus
⇒ viribus
⇒ urbibus
⇒ fluminibus
⇒ maribus
⇒ manibus
⇒ cornibus
⇒ domibus
⇒ rebus
- 21 -
Méthode de lecture du Latin
Retenir qu’au datif pluriel :
Datif pluriel
•
•
•
•
-us, -um, -a, -er
⇒
manus
⇒
domus
⇒
tous les autres datifs pluriel en
-is, exception manus, domus
manibus
domibus
–ibus
- 22 -
Méthode de lecture du Latin
4.2.6.
Reconnaître un ablatif
Pour l’ablatif singulier, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle nation (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (n)
modèle manus (f)
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ domino
⇒ templo
⇒ rosa
⇒ puero
⇒ agro
⇒ duce
⇒ consule
⇒ natione
⇒ cive
⇒ vi
⇒ urbe
⇒ flumine
⇒ mari
⇒ manu
⇒ cornu
⇒ domo ou domu
⇒ re
Retenir qu’à l’ablatif singulier :
Ablatif singulier
•
•
•
•
•
•
•
-us, -um, -er
⇒
-o, exception manus, domus
manus
⇒
manu
domus
⇒
domu
vis
⇒
vi
mare
⇒
mari
cornu
⇒
cornu
tous les autres ablatifs singulier sont en -e
Pour l’ablatif pluriel, les terminaisons sont :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle dominus (m)
modèle templum (n)
modèle rosa (f)
modèle puer (m)
modèle ager (m)
modèle dux (m)
modèle consul (m)
modèle nation (f)
modèle civis (m)
modèle vis (f)
modèle urbs (f)
modèle flumen (n)
modèle mare (f)
modèle manus (f)
⇒ dominis
⇒ templis
⇒ rosis
⇒ pueris
⇒ agris
⇒ ducis
⇒ consulibus
⇒ nationibus
⇒ civibus
⇒ viribus
⇒ urbibus
⇒ fluminibus
⇒ maribus
⇒ manibus
- 23 -
Méthode de lecture du Latin
•
•
•
modèle cornu (n)
modèle domus (f)
modèle res (f)
⇒ cornibus
⇒ domibus
⇒ rebus
Retenir qu’à l’ablatif pluriel :
Ablatif pluriel
•
•
•
•
-us, -um, -a, -er
⇒
-is, exception manus, domus
domus
⇒
domibus
manus
⇒
manibus
tous les autres ablatifs pluriel sont en -bus
- 24 -
Méthode de lecture du Latin
4.3. L’adjectif
4.3.1.
Reconnaître un nominatif
Pour le nominatif singulier, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bonus, -a, -um
⇒ fortis, -is, -e
⇒ prudens, -ens, -ens
⇒ maior, -ior, -ius
Retenir qu’au nominatif singulier :
Nominatif
singulier
•
•
•
•
-us
-is
-ens
-ior
⇒
⇒
⇒
⇒
-us/-a/-um
-is/-is/-e
-ens/-ens/-ens
-ior/-ior/-ius
Pour le nominatif pluriel, les terminaisons des masculin, féminin et neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ boni, -ae, -a
⇒ fortes, -es, -ia
⇒ prudentes, -es, -ia
⇒ majores, -es, -a
Retenir qu’au nominatif pluriel :
Nominatif pluriel
•
•
-us
⇒
-i/-ae/-a
tous les autres nominatifs pluriels sont en –es/-es/-(i)a
- 25 -
Méthode de lecture du Latin
4.3.2.
Reconnaître un vocatif
Pour le vocatif singulier, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bone, -a, -um
⇒ fortis, -is, -e
⇒ prudens, -ens, -ens
⇒ maior, -or, -us
Retenir qu’au vocatif singulier :
Vocatif singulier
•
•
•
•
-us
-is
-ens
-or
⇒
⇒
⇒
⇒
-e/-a/-um
-is/-is/-e
-ens/-ens/-ens
-or/-or/-us
Pour le vocatif pluriel, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ boni, -ae, -a
⇒ fortes, -es, -ia
⇒ prudentes, -es, -ia
⇒ maiores, -es, -a
Retenir qu’au vocatif pluriel :
Vocatif pluriel
•
•
-us
⇒
-i/-ae/-a
tous les autres vocatifs pluriel sont en –es/-es/-(i)a
- 26 -
Méthode de lecture du Latin
4.3.3.
Reconnaître un accusatif
Pour l’accusatif singulier, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bonum, -am, -um
⇒ fortem, -em, -e
⇒ prudentem, -em, -ens
⇒ maiorem, -em, -us
Retenir qu’à l’accusatif singulier :
Accusatif
singulier
•
•
•
•
-us
-is
-ens
-or
⇒
⇒
⇒
⇒
-um/-am/-um
-em/-em/-e
-em/-em/-ens
-em/-em/-us
Pour l’accusatif pluriel, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bonos, -as, -a
⇒ fortes, -es, -ia
⇒ prudentes, -es, -ia
⇒ maiores, -es, -a
Retenir qu’à l’accusatif pluriel :
Accusatif pluriel
•
•
-us
⇒
-os/-as/-a
tous les autres accusatifs pluriel sont en –es/-es/-(i)a
- 27 -
Méthode de lecture du Latin
4.3.4.
Reconnaître un génitif
Pour le génitif singulier, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ boni, -ae, -i
⇒ fortis, -is, -is
⇒ prudentis, -is, -is
⇒ maioris, -is, -is
Retenir qu’au génitif singulier :
Génitif singulier
•
•
-us
⇒
-i/-ae/-i
tous les autres génitifs singulier sont en –is/-is/-is
Pour le génitif pluriel, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bonorum, -arum, -orum
⇒ fortium, -ium, -ium
⇒ prudentium, -ium, -ium
⇒ maiorum, -um, -um
Retenir qu’au génitif pluriel :
Génitif pluriel
•
•
-us
⇒
-orum, -arum, -orum
tous les autres génitifs pluriel sont en –(i)um, -(i)um, -(i)um
- 28 -
Méthode de lecture du Latin
4.3.5.
Reconnaître un datif
Pour le datif singulier, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bono, -ae, -o
⇒ forti, -i, -i
⇒ prudenti, -i, -i
⇒ maiori, -i, -i
Retenir qu’au datif singulier :
Datif singulier
•
•
-us
⇒
-os, -ae, -o
tous les autres datifs singulier sont en –i/-i/-i
Pour le datif pluriel, les terminaisons du masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bonis, -is, -is
⇒ fortibus, -ibus, -ibus
⇒ prudentibus, -ibus, -ibus
⇒ maioribus, -ibus, -ibus
Retenir qu’au datif pluriel :
Datif pluriel
•
•
-us
⇒
-is/-is/-is
tous les autres datifs pluriel sont en –ibus/-ibus/-ibus
- 29 -
Méthode de lecture du Latin
4.3.6.
Reconnaître un ablatif
Pour l’ablatif singulier, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bono, -a, -o
⇒ forti, -i, -i
⇒ prudenti/e, -i/e, -i/e
⇒ maiore, -e, -e
Retenir qu’à l’ablatif singulier :
•
•
•
•
Ablatif singulier
-us
-is
-ens
-or
⇒
⇒
⇒
⇒
-o/-a/-o
-i/-i/-i
-i/e, -i/e, -i/e
-e/-e/-e
Pour l’ablatif pluriel, les terminaisons des masculin, féminin, neutre sont :
•
•
•
•
modèle bonus
modèle fortis
modèle prudens
modèle maior
⇒ bonis, -is, -is
⇒ fortibus, -ibus, -ibus
⇒ prudentibus, -ibus, -ibus
⇒ maioribus, -ibus, -ibus
Retenir qu’à l’ablatif pluriel :
•
•
Ablatif pluriel
4.3.7.
-us
⇒
-is/-is/-is
tous les autres ablatifs pluriel sont en –ibus/-ibus/-ibus
Reconnaître un comparatif de supériorité
Les comparatifs de supériorité reçoivent le suffixe –ior. Ils se déclinent comme
maior.
4.3.8.
Reconnaître un superlatif
Les superlatifs se forment au moyen du suffixe –issimus. Ils se déclinent comme
bonus.
4.4. Les numéraux
4.4.1.
un
Les adjectifs cardinaux
unus
⇒ se décline comme bonus
- 30 -
Méthode de lecture du Latin
deux
duo
trois
tres
⇒ au féminin duae, au neutre duo
accusatif comme bonus
génitif comme bonus
datif : -obus/-abus/-obus
ablatif : -obus/-abus/-obus
⇒ se décline comme fortis
Les autres adjectifs cardinaux ne se déclinent pas :
quatre
six
huit
dix
cent
4.4.2.
quatuor
sex
octo
decim
cuntum
cinq
sept
neuf
vingt
mille
quinque
septem
novem
viginti
mille
Les adjectifs ordinaux
Les adjectifs ordinaux se déclinent suivant le modèle de bonus.
primus, secundus, tertius, quartus, quintus, sextus, septimus, octavus,
nonus, decimus, vicesimus, centesimus, millesimus
4.4.3.
Les adjectifs distributifs
Les adjectifs distributifs définissent le nombre de parties regroupées : par deux,
par trois, etc.
Ils se déclinent suivant le modèle de bonus au pluriel.
singuli, bini, terni, quaterni, quini, seni, septeni, octoni,
noveni, deni, viceni, centeni, singula millia
4.4.4.
Les adjectifs multiplicatifs
Les adjectifs multiplicatifs sont invariables.
semel, bis, ter, quater, quimquies, sexies, septies, octies, novies,
decies, vicies, centies, milies
- 31 -
Méthode de lecture du Latin
4.5. Les pronoms
4.5.1.
Reconnaître les pronoms personnels
ego
je, moi
accusatif
⇒ me
génitif ⇒ mei
datif
⇒ mihi
ablatif ⇒ me
tu
tu, toi
vocatif ⇒ tu
accusatif
⇒ te
génitif ⇒ tui
datif
⇒ tibi
ablatif ⇒ te
nos
nous
accusatif
⇒ nos
génitif ⇒ nostri, nostrum
datif
⇒ nobis
ablatif ⇒ nobis
vos
vous
vocatif ⇒ vos
accusatif
⇒ vos
génitif ⇒ vestri, vostrum
datif
⇒ vobis
ablatif ⇒ vobis
se
soi
accusatif
⇒ se
génitif ⇒ sui
datif
⇒ sibi
ablatif ⇒ se
- 32 -
Méthode de lecture du Latin
4.5.2.
Savoir dire „le“
Au nominatif singulier et pluriel, les masculin, féminin et neutre s’écrivent :
•
is / ea / id
ii (ei) / eae / ea
A l’accusatif :
•
eum / eam / id
eos / eas / ea
Au génitif :
•
eius / eius / eius
eorum / earum / eorum
Au datif :
•
ei / ei / ei
eis (iis) / eis (iis) / eis (iis)
A l’ablatif :
•
4.5.3.
eo / ea / eo
eis (iis) / eis (iis) / eis (iis)
Reconnaître „le même“
Le même est construit à partir de is, ea, id, auquel on ajoute le suffixe –dem.
Les déclinaisons sont déduites de cette construction.
4.5.4.
Reconnaître „lui-même“
Lui-même se dit ipse et se décline comme l’adjectif bonus.
- 33 -
Méthode de lecture du Latin
4.5.5.
Reconnaître les démonstratifs
Le démonstratif indiquant la proximité s’écrit au nominatif singulier et pluriel pour
le masculin, féminin, neutre :
•
hic / haec / hoc
hos / has / haec
A l’accusatif :
•
hunc / hanc / hoc
hos / has / haec
Au génitif :
•
huius / huius / huius
horum / harum / horum
Au datif :
•
huic / huic / huic
his / his / his
A l’ablatif :
•
hoc / hoc / hoc
his / his / his
Le démonstratif indiquant un certain éloignement s’écrit au nominatif :
•
iste / ista / istud
isti / istae / ista
A l’accusatif :
•
istum / istam / istud
istos / istas / ista
Au génitif :
•
istius / istius / istius
istorum / istarum / istorum
Au datif :
•
isti / isti / isti
istis / istis / istis
A l’ablatif :
•
isto / ista / isto
istis / istis / istis
Le démonstratif marquant l’éloignement et éventuellement un certain dédain
s’écrit au nominatif :
•
ille / illa / illud
illi / illae / illa
A l’accusatif :
- 34 -
Méthode de lecture du Latin
•
illum / illam / illud
illos / illas / illa
Au génitif :
•
illius / illius / illius
illorum / illarum / illorum
Au datif :
•
illi / illi / illi
illis / illis / illis
A l’ablatif :
•
illo / illa / illo
illis / illis / illis
- 35 -
Méthode de lecture du Latin
4.5.6.
Reconnaître les pronoms relatifs
Le pronom relatif « qui » se décline au nominatif :
•
qui / quae / quod
qui / quae / quae
A l’accusatif :
•
quem / quam / quod
quos / quas / quae
Au génitif :
•
cuius / cuius / cuius
quorum / quarum / quorum
Au datif :
•
cui / cui / cui
quibus / quibus / quibus
A l’ablatif :
•
quo / qua / quo
quibus / quibus / quibus
Le pronom relatif « tel que » se dit qualis et se décline comme fortis.
Le pronom relatif « autant que » se dit quantus et se décline comme bonus.
Le pronom relatif « aussi nombreux que » se dit quot et ne se décline pas.
- 36 -
Méthode de lecture du Latin
4.5.7.
Reconnaître les pronoms et adjectifs interrogatifs
Le pronom interrogatif « qui, lequel » se décline au nominatif :
•
quis / quae / quid
qui / quae / quae
A l’accusatif :
•
quem / quam / quid
quos / quas / quae
Au génitif :
•
cuius / cuius / cuius
quorum / quarum / quorum
Au datif :
•
cui / cui / cui
quibus / quibus / quibus
A l’ablatif :
•
quo / qua / quo
quibus / quibus / quibus
L’adjectif interrogatif « quel » se décline comme le pronom interrogatif, à
l’exception des cas suivants :
Au nominatif singulier :
•
qui / quae / quod
A l’accusatif singulier :
•
quem / quam / quod
L’adjectif interrogatif « lequel des deux » uter se décline au nominatif :
•
uter / utra / utrum
A l’accusatif :
•
utrum / utram / utrum
Au génitif :
•
utrius / utrius / utrius
Au datif :
•
utri / utri / utri
- 37 -
Méthode de lecture du Latin
A l’ablatif :
•
utro / utra / utro
L’adjectif interrogatif « de quelle sorte » qualis se décline comme fortis.
L’adjectif interrogatif « de quelle grandeur » quantus se décline comme bonus.
L’adjectif interrogatif « combien » quot ne se décline pas.
- 38 -
Méthode de lecture du Latin
4.5.8.
Reconnaître les pronoms-adjectifs indéfinis
Les indéfinis construits à partir de quis se déclinent comme quis.
Les indéfinis suivants sont concernés par cette règle :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
quis
aliquis
quidam
quilibet
quivis
quispiam
quisquam
quisquis
quisque
quelqu’un
quelque, quelqu’un
quelque, quelqu’un
n’importe qui
n’importe quel
quelque, quelqu’un
quelque, quelqu’un négatif
quelconque
chaque, chacun
Les indéfinis construits à partir de uter se déclinent comme uter.
Les indéfinis suivants sont concernés par cette règle :
•
•
•
•
•
alteruter
uterque
uterlibet
utervis
neuter
un des deux
les deux
l’un ou l’autre
l’un ou l’autre
aucun des deux
L’indéfini « personne » s’écrit nemo et ses décline comme suit :
•
•
•
•
•
nominatif
accusatif
génitif
datif
ablatif
nemo
neminem
nullius
nemini
nullo
L’indéfini « rien » s’écrit nihil et se décline comme suit :
•
•
•
•
•
nominatif
accusatif
génitif
datif
ablatif
nihil
nihil
nullius rei
nulli rei
nalla re
L’indéfini « aucun » s’écrit nullus et se décline sur le modèle de bonus.
L’indéfini « l’un, l’autre » dans une paire s’écrit alter et se décline comme miser.
L’indéfini « l’un, l’autre » au-delà d’une paire s’écrit alius et se décline comme
bonus.
- 39 -
Méthode de lecture du Latin
4.6. Reconnaître les adverbes de lieu
Lorsqu’on désigne le lieu où l’on se trouve, on utilise les adverbes suivants :
•
•
•
•
is
hic
iste
ille
⇒ ibi
⇒ hic
⇒ istic
⇒ illic
(le lieu)
(ce lieu-ci)
(ce lieu-là)
(ce lieu éloigné)
⇒ eo
⇒ huc
⇒ istuc
⇒ illuc
(le lieu)
(ce lieu-ci)
(ce lieu-là)
(ce lieu éloigné)
⇒ inde
⇒ hinc
⇒ istinc
⇒ illinc
(le lieu)
(ce lieu-ci)
(ce lieu-là)
(ce lieu éloigné)
⇒ ea
⇒ hac
⇒ istac
⇒ illac
(le lieu)
(ce lieu-ci)
(ce lieu-là)
(ce lieu éloigné)
Pour un lieu où l’on va :
•
•
•
•
is
hic
iste
ille
Pour un lieu d’où l’on vient :
•
•
•
•
is
hic
iste
ille
Pour un lieu par où l’on passe :
•
•
•
•
is
hic
iste
ille
- 40 -
Méthode de lecture du Latin
4.7. Les conjugaisons des verbes
4.7.1.
L’indicatif
4.7.1.1. Reconnaître l’indicatif présent
Le présent de l’indicatif actif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
•
•
1ère personne singulier
2e personne singulier
3e personne singulier
1ère personne pluriel
2e personne pluriel
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-o
-s
-t
-mus
-tis
-nt
Le présent de l’indicatif passif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
•
•
1ère personne singulier
2e personne singulier
3e personne singulier
1ère personne pluriel
2e personne pluriel
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
- 41 -
-or
-ris
-tur
-mur
-mini
-ntur
Méthode de lecture du Latin
4.7.1.2. Reconnaître l’indicatif imparfait
L’imparfait de l’indicatif actif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
•
•
1ère personne singulier
2e personne singulier
3e personne singulier
1ère personne pluriel
2e personne pluriel
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-bam
-bas
-bat
-bamus
-batis
-bant
L’imparfait de l’indicatif passif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
•
•
1ère personne singulier
2e personne singulier
3e personne singulier
1ère personne pluriel
2e personne pluriel
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
- 42 -
-bar
-baris
-batur
-bamus
-bamini
-bantur
Méthode de lecture du Latin
4.7.1.3. Reconnaître l’indicatif futur
Le futur de l’indicatif actif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amo, deleo :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle lego, capio, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle sum :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-bo
-bis
-bit
-bimus
-bitis
-bunt
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-am
-es
-et
-emus
-etis
-ent
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
ero
eris
erit
erimus
eritis
erunt
Le futur de l’indicatif passif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amor, deleor :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle legor, capior, audior :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 43 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-bor
-beris
-bitur
-bimur
-bimini
-buntur
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-ar
-eris
-etur
-emur
-emini
-entur
Méthode de lecture du Latin
4.7.1.4. Reconnaître l’indicatif parfait
Le parfait de l’indicatif actif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amo, deleo, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle lego, capio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 44 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-vi
-visti
-vit
-vimus
-vistis
-verunt
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-i
-isti
-it
-imus
-istis
-erunt
Méthode de lecture du Latin
4.7.1.5. Reconnaître l’indicatif plus-que-parfait
Le plus-que-parfait de l’indicatif actif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amo, deleo, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle lego, capio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 45 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-veram
-veras
-verat
-veramus
-veratis
-verant
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-eram
-eras
-erat
-eramus
-eratis
-erant
Méthode de lecture du Latin
4.7.1.6. Reconnaître l’indicatif futur antérieur
Le futur antérieur de l’indicatif actif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amo, deleo, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle lego, capio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 46 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-vero
-veris
-verit
-verimus
-veritis
-verint
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-ero
-eris
-erit
-erimus
-eritis
-erint
Méthode de lecture du Latin
4.7.2.
Le subjonctif
4.7.2.1. Reconnaître le subjonctif présent
Le présent du subjonctif actif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amo :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle deleo, lego, capio, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle sum, volo :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-em
-es
-et
-emus
-etis
-ent
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-am
-as
-at
-amus
-atis
-ant
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-im
-is
-it
-imus
-itis
-int
Le présent du subjonctif passif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amor :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle deleor, legor, capior, audior :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 47 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-er
-eris
-etur
-emur
-emini
-entur
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-ar
-aris
-atur
-amur
-amini
-antur
Méthode de lecture du Latin
4.7.2.2. Reconnaître le subjonctif imparfait
L’imparfait du subjonctif actif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
•
•
1ère personne singulier
2e personne singulier
3e personne singulier
1ère personne pluriel
2e personne pluriel
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-rem
-res
-ret
-remus
-retis
-rent
L’imparfait du subjonctif passif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
•
•
1ère personne singulier
2e personne singulier
3e personne singulier
1ère personne pluriel
2e personne pluriel
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
- 48 -
-rer
-reris
-retur
-remur
-remini
-rentur
Méthode de lecture du Latin
4.7.2.3. Reconnaître le subjonctif parfait
Le parfait du subjonctif actif se caractérise par les désinences suivantes :
Modèle amo, deleo, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle lego, capio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 49 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-verim
-veris
-verit
-verimus
-veritis
-verint
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-erim
-eris
-erit
-erimus
-eritis
-erint
Méthode de lecture du Latin
4.7.2.4. Reconnaître le subjonctif plus-que-parfait
Le plus-que-parfait du subjonctif actif se caractérise par les désinences
suivantes :
Modèle amo, deleo, audio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
Modèle lego, capio :
• 1ère personne singulier
• 2e personne singulier
• 3e personne singulier
• 1ère personne pluriel
• 2e personne pluriel
• 3e personne pluriel
- 50 -
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-vissem
-visses
-visset
-vissemus
-vissetis
-vissent
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
-issem
-isses
-isset
-issemus
-issetis
-issent
Méthode de lecture du Latin
4.7.3.
L’impératif
4.7.3.1. Reconnaître l’impératif présent
L’impératif présent actif se caractérise par les désinences suivantes pour les
deuxièmes personnes singulier et pluriel :
•
•
•
•
•
•
•
•
modèle amo
modèle deleo
modèle lego
modèle capio
modèle audio
modèle sum
modèle eo
modèle fero
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒
amo, amate
dele, delete
lege, legite
cepe, capite
audi, audite
es, este
i, ite
fer, ferte
L’impératif présent passif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
2e personne singulier
2e personne pluriel
⇒
⇒
- 51 -
-re
-mini
Méthode de lecture du Latin
4.7.3.2. Reconnaître l’impératif futur
L’impératif futur actif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
2e personne
3e personne
2e personne
3e personne
singulier
singulier
pluriel
pluriel
⇒
⇒
⇒
⇒
-to
-to
-tote
-nto
L’impératif futur passif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
4.7.4.
2e personne singulier
3e personne singulier
3e personne pluriel
⇒
⇒
⇒
-tor
-tor
-ntor
⇒
⇒
-tum
-tu
Reconnaître le supin
Le supin se décline comme suit :
•
•
accusatif
ablatif
- 52 -
Méthode de lecture du Latin
4.7.5.
Le participe
4.7.5.1. Reconnaître le participe présent actif
Le participe présent actif se caractérise par la désinence –ns.
Il se décline sur le modèle de prudens.
4.7.5.2. Reconnaître le participe futur actif
Le participe futur actif se caractérise par la désinence –turus.
Il se décline sur le modèle de bonus.
4.7.5.3. Reconnaître le participe passé passif
Le participe passé passif se caractérise par la désinence –tus.
Il se décline sur le modèle de bonus.
4.7.6.
Reconnaître l’infinitif
L’infinitif présent actif se caractérise par la désinence –re.
L’infinitif parfait actif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
modèle amo, deleo, audio
modèle lego, capio
⇒
⇒
-visse
-isse
L’infinitif futur actif se caractérise par la désinence –turum.
L’infinitif présent passif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
modèle amor, deleor, audior
modèle legor, capior
⇒
⇒
- 53 -
-ri
-i
Méthode de lecture du Latin
4.7.7.
Reconnaître le gérondif
Le gérondif se caractérise par les désinences suivantes :
•
•
•
•
4.7.8.
accusatif
génitif
datif
ablatif
⇒
⇒
⇒
⇒
-ndum
-ndi
-ndo
-ndo
Reconnaître l’adjectif verbal
L’adjectif verbal se caractérise par la désinence –ndus.
- 54 -
Méthode de lecture du Latin
5. LA SYNTHESE DE LA MORPHOLOGIE
5.1. Tableau des terminaisons des noms
-a
nom fem sing
nom neut plur
voc fem plur
voc neut plur
voc neut plur
acc neut plur
-ae
-am
-arum
-as
-e
-em
-en
-er
-es
abl fem sing
nom fem plur
voc fem plur
gen fem sing
dat fem sing
acc fem sing
gen fem plur
acc fem plur
voc masc sing
abl masc sing
abl fem sing
abl neut sing
acc masc sing
acc fem sing
nom neut sing
voc neut sing
acc neut sing
nom masc sing
voc masc sing
nom fem sing
nom fem plur
nom masc plur
voc masc plur
voc fem plur
acc masc plur
acc fem plur
-i
nom masc plur
voc masc plur
gen masc sing
gen neut sing
dat masc sing
- 55 -
rosa
templa, cornua
rosa
templa, flumina,
cornua
templa, flumina,
cornua
templa, flumina,
cornua
rosa
rosae
rosae
rosae
rosae
rosam
rosarum
rosas
domine
duce, cive, consule
natione, urbe
flumine, re
ducem, consulem,
civem
nationem, urbem, rem
flumen
flumen
flumen
puer, ager
puer, ager
res
res, nationes, vires,
urbes
duces, consules,
cives
duces, consules,
cives
nationes, vires,
urbes, res
duces, consules,
civis
nationes, vires,
urbes, res
domini, pueri, agri
domini, pueri, agri
domini, pueri, agri
templi
duci, consuli, civi
Méthode de lecture du Latin
dat fem sing
-ia
-ibus
dat neut sing
abl neut sing
gen fem sing
abl fem sing
nom neut plur
voc neut plur
acc neut plur
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
-im
-io
-is
acc fem sing
nom fem sing
voc fem sing
nom masc sing
voc masc sing
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
dat masc plur
dat neut plur
dat fem plur
abl masc plur
-o
-orum
-os
abl fem plur
nom fem sing
dat masc sing
dat neut sing
dat fem sing
abl masc sing
abl neut sing
abl fem sing
gen masc plur
gen neut plur
gen fem plur
acc masc plur
acc fem plur
- 56 -
nationi, urbi, manui,
domui, rei
flumini, mari, cornui
mari
domi, rei
vi
maria
maria
maria
ducibus, consulibus,
civibus
nationibus, viribus,
urbibus, manibus,
domibus, rebus
fluminibus, maribus,
cornibus
ducibus, consulibus,
civibus
nationibus, viribus,
urbibus, manibus,
domibus, rebus
fluminibus, maribus,
cornibus
vim
ratio
ratio
civis
civis
ducis, consulis,
civis
nationis, urbis
fluminis, maris
dominis, pueris,
agris
templis
rosis
dominis, pueris,
agris
rosis
vis
domino, puero, agro
templo
domo
domino, puero, agro
templo
domo
dominorum, puerorum,
agrorum
templorum
domorum
dominos, pueros,
agros
domos
Méthode de lecture du Latin
-re
-s
-u
-ul
-um
nom neut sing
voc neut sing
acc neut sing
nom fem sing
voc fem sing
nom neut sing
voc neut sing
acc neut sing
abl fem sing
abl neut sing
nom masc sing
voc masc sing
nom neut sing
voc neut sing
voc neut sing
acc neut sing
acc fem sing
gen masc plur
gen neut plur
gen fem plur
-us
-x
nom masc sing
nom fem sing
nom fem plur
voc fem sing
voc fem plur
acc fem plur
gen fem sing
gen neut sing
nom masc sing
voc masc sing
- 57 -
mare
mare
mare
urbs
urbs
cornu
cornu
cornu
manu, domu
cornu
consul
consul
templum
templum
dominum, puerum,
agrum
templum
manum, domum
ducum, consulum,
civium
fluminum, marium,
cornuum
nationum, virium,
nobilum, manuum,
domuum, rerum
dominus
manus, domus
manus, domus
manus, domus
manus, domus
manus, domus
manus, domus
cornus
dux
dux
Méthode de lecture du Latin
5.2. Tableau des terminaisons des adjectifs
-a
-ae
-am
-arum
-as
-e
-em
nom fem sing
nom neut plur
voc fem sing
voc neut plur
acc neut plur
abl fem sing
nom fem plur
voc fem plur
gen fem sing
dat fem sing
acc fem sing
gen fem plur
acc fem plur
nom neut sing
voc neut sing
voc masc sing
acc neut sing
abl masc sing
abl fem sing
abl neut sing
acc masc sing
acc fem sing
-ens
-es
nom masc sing
nom fem sing
nom neut sing
voc masc sing
voc fem sing
voc neut sing
acc neut sing
nom masc plur
nom fem plur
voc masc plur
voc fem plus
acc masc plur
acc fem plur
-i
nom masc plur
voc masc plur
gen masc sing
gen neut sing
dat masc sing
- 58 -
bona
bona, maiora
bona
bona, maiora
bona, maiora
bona
bonae
bonae
bonae
bonae
bonam
bonarum
bonas
forte
forte
bone
forte
prudente, maiore
prudente, maiore
maiore
fortem, prudentem,
maiorem
fortem, prudentem,
maiorem
prudens
prudens
prudens
prudens
prudens
prudens
prudens
fortes, prudentes,
maiores
fortes, prudentes,
maiores
fortes, prudentes,
maiores
fortes, prudentes,
maiores
fortes, prudentes,
maiores
fortes, prudentes,
maiores
boni
boni
boni
boni
forti, prudenti,
Méthode de lecture du Latin
dat fem sing
dat neut sing
-ia
-ibus
abl masc sing
abl fem sing
abl neut sing
nom neut plur
voc neut plur
acc neut plur
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
-is
nom masc sing
nom fem sing
voc masc sing
voc fem sing
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
-o
-or
-orum
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
dat masc sing
dat neut sing
abl masc sing
abl neut sing
nom masc sing
nom fem sing
voc masc sing
voc fem sing
gen masc plur
- 59 -
maiori
forti, prudenti,
maiori
forti, prudenti,
maiori
forti, prudenti
forti, prudenti
forti, prudenti
fortia, prudentia
fortia, prudentia
fortia, prudentia
fortibus,
prudentibus,
maioribus
fortibus,
prudentibus,
maioribus
fortisbus,
prudentibus,
maioribus
fortibus,
prudentibus,
maioribus
fortibus,
prudentibus,
maioribus
fortibus,
prudentibus,
maioribus
fortis
fortis
fortis
fortis
fortis, prudentis,
maioris
fortis, prudentis,
maioris
fortis, prudentis,
maioris
bonis
bonis
bonis
bonis
bonis
bonis
bono
bono
bono
bono
maior
maior
maior
maior
bonorum
Méthode de lecture du Latin
-os
-um
gen neut plur
acc masc plur
nom neut sing
voc neut sing
acc masc sing
acc neut sing
gen masc plur
gen fem plur
gen neut plur
-us
nom masc sing
nom neut sing
voc neut sing
acc neut sing
- 60 -
bonorum
bonos
bonum
bonum
bonum
bonum
fortium, prudentium,
maiorum
fortium, prudentium,
maiorum
fortium, prudentium,
maiorum
bonus
maius
maius
maiorus
Méthode de lecture du Latin
5.3. Tableau des terminaisons des pronoms
is
nom fem sing
nom neut plur
acc neut plur
abl fem sing
nom fem plur
acc fem sing
gen fem plur
acc fem plur
nom masc plur
dat masc sing
dat fem sing
dat neut sing
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
abl masc sing
abl neut sing
gen masc plur
gen neut plur
acc masc plur
acc masc sing
nom neut sing
acc neut sing
nom masc plur
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
nom masc sing
nom fem sing
nom neut plur
acc neut plur
nom fem plur
acc fem sing
acc fem plur
gen fem plur
Ea
eae
eam
earum
eas
Ei
eis
eius
eo
eorum
eos
eum
id
ii
iis
hic
is
haec
hae
hanc
has
harum
- 61 -
Méthode de lecture du Latin
hi
hic
his
hoc
horum
hos
huic
huius
iste/ille
hunc
ista/illa
istae/illae
istam/illam
istas/illas
istarum/illarum
iste/ille
isti/illi
istis/illis
istius/illius
isto/illo
istorum/illorum
- 62 -
nom masc plur
nom masc sing
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
nom neut sing
acc neut sing
abl masc sing
abl fem sing
abl neut sing
gen masc plur
gen neut plur
acc masc plur
dat masc sing
dat fem sing
dat neut sing
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
acc masc sing
nom fem sing
nom neut plur
acc neut plur
abl fem sing
nom fem plur
acc fem sing
acc fem plur
gen fem plur
nom masc sing
nom masc plur
dat masc sing
dat fem sing
dat neut sing
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
abl masc sing
abl neut sing
gen masc plur
Méthode de lecture du Latin
istos/illos
istud/illud
qui
istum/illum
cui
cuius
qua
quae
quam
quarum
quas
quem
qui
quibus
quo
quod
quorum
uter
quos
uter
utra
utram
utri
utrius
utro
utrum
- 63 -
gen neut plur
acc masc plur
nom neut sing
acc neut sing
acc masc sing
dat masc sing
dat fem sing
dat neut sing
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
abl fem sing
nom fem sing
nom fem plur
nom neut plur
acc neut plur
acc fem sing
gen fem plur
acc fem plur
acc masc sing
nom masc sing
nom masc plur
dat masc plur
dat fem plur
dat neut plur
abl masc plur
abl fem plur
abl neut plur
abl masc sing
abl neut sing
nom neut sing
acc neut sing
gen masc plur
gen neut plur
acc masc plur
nom masc sing
nom fem sing
abl fem sing
acc fem sing
dat masc sing
dat fem sing
dat neut sing
gen masc sing
gen fem sing
gen neut sing
abl masc sing
abl neut sing
nom neut sing
Méthode de lecture du Latin
nemo
nihil
neminem
nemini
nemo
nullius
nullo
nihil
nihil
nillius rei
nulla re
nulli rei
- 64 -
acc masc sing
acc neut sing
accusatif
datif
nominatif
genitif
ablatif
nominatif
accusatif
genitif
ablatif
datif
Méthode de lecture du Latin
5.4. Tableau des terminaisons verbales
-a-am
-ba-bo/bi-e
-e-eri-i
-i-isse
-isse-mini
-mur
-mus
-nd-ndus
-nt
-ntur
-o
-or
-re
-re-ri
-ris
-s
-t
-tis
-to
-tur
-vera-veri-vi-visse
-visse-turum
subj présent actif/passif
1e pers sing ind futur actif
ind imparfait actif/passif
ind futur actif/passif
imp présent actif
ind futur actif/passif
subj présent actif/passif
subj parfait actif
infinitif présent passif
ind parfait actif
infinitif parfait actif
subj plus-que-parfait actif
2e pers plur ind présent passif
1e pers plur ind présent passif
1e pers plur ind présent actif
gérondif
adjectif verbal
3e pers plur ind présent actif
3e pers plur ind présent passif
1e pers sing ind présent actif
1e pers sing ind présent passif
2e pers sing imp présent passif
inf présent actif
subj imparfait actif/passif
infinitif présent passif
2e pers sing ind présent passif
2e pers sing ind présent actif
3e pers sing ind présent actif
2e pers plur ind présent actif
impératif futur actif/passif
3e pers sing ind présent passif
ind plus-que-parfait actif
ind futur antérieur actif
subj parfait actif
ind parfait actif
infinitif parfait actif
subj plus-que-parfait actif
infinitif futur actif
- 65 -
Méthode de lecture du Latin
6. LA SYNTAXE
6.1. Introduction
L’objectif de cette partie est d’apporter au lecteur latiniste qui sait reconnaître
les constituants morphologiques des phrases, le guide lui permettant de déduire le
sens véhiculé par ces constituants. Il s’agira de décrire l’emploi des cas, des
prépositions, des pronoms, des pronoms-adjectifs, des coordonnants, des temps et
des modes de la conjugaison des verbes.
6.2. L’emploi des cas
6.2.1.
L’emploi du nominatif
Sont au nominatif :
•
Le groupe nominal sujet : noms, adjectifs, déterminants :
Collis erat leniter ab infimo acclivis. (Caesar)
•
L’attribut du sujet :
L. Custidius est tribulis. (Ciceron)
•
Le sujet de l’infinitif de narration :
Homo clamare. (Ciceron)
•
Les phrases nominales :
Clamor inde concursusque populi. (Tite-Live)
- 66 -
Méthode de lecture du Latin
6.2.2.
L’emploi du vocatif
Sont au vocatif :
•
Le groupe nominal désignant le destinataire de l’énoncé :
Vare, redde legiones. (Suetone)
•
L’énonciateur, s’il s’adresse à lui-même :
Miser Catulle, desinas ineptire. (Catulla)
6.2.3.
L’emploi de l’accusatif
L’accusatif est employé dans les situations suivantes :
•
Le complément d’objet :
Cum tabulas, signa, toreumata emunt. (Salluste)
•
Les deux compléments des verbes à deux accusatifs :
Catilina juuentutem mala facinora edocebat. (Salluste)
•
Le sujet d’une proposition infinitive :
Scit neminem nasci sapientem, sed fieri. (Seneque)
•
Le complément circonstanciel de lieu vers lequel on se dirige :
Cum Caesar in Galliam venit. (Caesar)
•
L’expression d’une durée :
Ludi per decem dies facti sunt. (Ciceron)
•
L’exclamation :
O nos beatos ! (Ciceron)
6.2.4.
L’emploi du génitif
Le génitif est employé dans les situations suivantes :
•
Le complément du nom :
- 67 -
Méthode de lecture du Latin
Nihil urbis vigiliae. (Ciceron)
•
Le partitif :
Pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni. (Caesar)
•
Le but :
Tanta
universae
Galliae
vindicandae. (Caesar)
•
consensio
fuit
libertatis
En complément des verbes suivants :
Se souvenir / oublier :
Viuorum memini. (Ciceron)
Verbes impersonnels de sentiment :
Eos peccatorum maxime paenitet. (Ciceron)
Accuser / condamner :
C. Verrem insimulat avaritiae et audaciae. (Ciceron)
Estimer / valoir / acheter / vendre :
Id quanti aestimabat tanti vendidit.
•
L’appartenance avec sum :
Duae fuerunt Ariovisti uxores. (Caesar)
•
En complément des adjectifs apparentés aux verbes suivis du génitif :
Habetis ducem memorem vestri, oblitum sui. (Ciceron)
- 68 -
Méthode de lecture du Latin
6.2.5.
L’emploi du datif
Le datif est employé dans les situations suivantes :
•
Le complément d’objet des verbes marquant l’obéissance, la jalousie,
l’hostilité, la faveur, etc. :
Probus in videt nemini. (Ciceron)
•
Le complément d’objet second :
Qui pecuniam Dioni dederunt. (Ciceron)
•
La possession avec sum :
Amplissimae tibi divitiae sunt. (Ciceron)
•
L’intérêt :
Tibi aras, tibi occas, tibi seris, tibi item metes. (Plaute)
•
Le but :
Caesar receptui cani jussit. (Caesar)
•
Le double datif avec sum, do, mitto :
Quod mihi magnae voluptati fuit. (Ciceron)
•
L’agent :
Caesari omnia erant agenda. (Caesar)
•
Complément d’adjectif :
Canis nonne est similis lupo ? (Ciceron)
- 69 -
Méthode de lecture du Latin
6.2.6.
L’emploi de l’ablatif
L’ablatif est employé dans les situations suivantes :
•
L’ablatif absolu :
Ea re constituta, fecerunt ut consimilis fugae profectio
videretur. (Caesar)
•
Complément de temps :
Repère chronologique :
Posterio die, luce prima, movet castra. (Caesar)
Durée :
Ille cum universa Graecia
urbem. (Cornelius Nepos)
•
vix
decem
annis
unam
capit
Complément de lieu :
Lieu où l’on est :
Erat in Gallia ulteriore legio una. (Caesar)
Point de départ :
Loco ille motus est, cum est ex urbe depulsus. (Ciceron)
Par où l’on passe :
Aurelia via profectus est. (Caesar)
•
Complément de moyen :
Cornibus tauri, apri dentibus se tutantur. (Ciceron)
•
Complément de manière :
Laudant enim eos qui aequo animo moriantur. (Ciceron)
•
Complément du verbe :
De amicitia disputaris. (Ciceron)
•
Complément d’agent :
Nostri a duce et a Fortuna deserebantur. (Caesar)
•
Complément de cause :
Qui officia deserunt mollitia animi. (Ciceron)
- 70 -
Méthode de lecture du Latin
•
Complément du nom :
Aristoteles, vir summo ingenio, scientia, copia. (Ciceron)
•
Complément de l’adjectif :
L. Philippus vir patre, auo, maioribus suis dignissimo.
(Ciceron)
- 71 -
Méthode de lecture du Latin
6.3. L’emploi des prépositions
6.3.1.
•
•
•
6.3.2.
•
•
•
•
•
6.3.3.
•
•
6.3.4.
•
•
•
6.3.5.
•
6.3.6.
•
•
•
6.3.7.
ab/a
en venant de
depuis (temps)
par
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
ad
près de
vers (lieu)
vers (temps)
jusqu’à (temps)
pour
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
adversus
contre (lieu)
à l’égard de
⇒ accusatif
⇒ accusatif
ante
devant
avant (temps)
plus que
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
apud
auprès de
⇒ accusatif
circa
autour de
vers (temps)
environ (logique)
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
circum
- 72 -
Méthode de lecture du Latin
•
6.3.8.
•
•
6.3.9.
•
•
autour de
⇒ accusatif
citra
en deça (lieu)
sans
⇒ accusatif
⇒ accusatif
contra
en face de
contre (logique)
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.10. coram
•
devant
⇒ ablatif
6.3.11. cum
•
avec
⇒ ablatif
6.3.12. de
•
•
•
•
•
en descendant de
pendant
juste après (temps)
d’après
au sujet de
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
6.3.13. erga
•
à l’égard de
⇒ accusatif
6.3.14. ex/e
•
•
•
•
hors de
à partir de
après
d’après
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
- 73 -
Méthode de lecture du Latin
6.3.15. extra
•
•
hors de
excepté
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.16. in
•
•
•
•
•
•
•
•
dans (mouvement)
jusqu’à
pour
envers
dans (sans mouvement)
pendant
à propos de
étant donné
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
6.3.17. infra
•
au-dessous de
⇒ accusatif
6.3.18. inter
•
•
•
entre (lieu)
parmi (lieu)
pendant
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.19. intra
•
•
à l’intérieur de
avant
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.20. juxta
•
•
•
près de
juste après
d’après
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.21. ob
•
devant
⇒ accusatif
- 74 -
Méthode de lecture du Latin
•
•
juste après
d’après
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.22. penes
•
entre les mains de
⇒ accusatif
6.3.23. per
•
•
•
à travers (lieu)
pendant
au moyen de
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.24. pone
•
derrière (lieu)
⇒ accusatif
6.3.25. post
•
•
•
derrière (lieu)
après (temps)
depuis (temps)
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.26. prae
•
•
devant
en raison de
⇒ ablatif
⇒ ablatif
6.3.27. praeter
•
•
•
devant
contre (logique)
excepté
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.28. pro
•
•
•
devant
à la place de (logique)
en raison de
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
- 75 -
Méthode de lecture du Latin
6.3.29. prope
•
près de
⇒ accusatif
6.3.30. propter
•
•
à côté de (lieu)
à cause de
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.31. secundum
•
•
•
le long de
après
d’après
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.32. sine
•
•
devant (lieu)
sans
⇒ ablatif
⇒ ablatif
6.3.33. sub
•
•
•
•
•
•
sous (avec mouvement)
vers (temps)
sous (logique)
sous (sans mouvement)
au moment de
sous (logique)
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
6.3.34. subter
•
•
sous (avec mouvement)
sous (sans mouvement)
⇒ accusatif
⇒ ablatif
6.3.35. super
•
•
sur (avec mouvement)
pendant
⇒ accusatif
⇒ accusatif
- 76 -
Méthode de lecture du Latin
•
•
•
•
outre
sur (sans mouvement)
pendant
au sujet de
⇒ accusatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
⇒ ablatif
6.3.36. supra
•
•
•
au-dessus de
avant
en plus de
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.37. tenus
•
jusqu’à
⇒ ablatif ou génitif
6.3.38. trans
•
au-delà de (lieu)
⇒ accusatif
6.3.39. ultra
•
•
•
au-delà (lieu)
après (temps)
plus que
⇒ accusatif
⇒ accusatif
⇒ accusatif
6.3.40. usque
•
•
jusqu’à (lieu)
jusqu’à (temps)
⇒ accusatif
⇒ accusatif
- 77 -
Méthode de lecture du Latin
6.4. L’emploi des pronoms
6.4.1.
•
6.4.2.
•
antequam
Introduit une temporelle d’antériorité.
cum
Avec le subjonctif, introduit une circonstancielle de cause :
Dolo erat pugnandum, cum par non esset armis. (Cornelius
Nepos)
•
Avec l’indicatif, repérage temporel simple :
Cum Artaxerxes Aegyptio regi bellum infere voluit,
Iphicraten ab Atheniensibus ducem petivit. (Cornelius Nepos)
•
Avec le subjonctif, repérage temporel en arrière plan :
Pyrrhus cum Argos
(Cornelius Nepos)
•
oppugnaret,
lapide
ictus
interiit.
Avec le subjonctif, introduit une circonstancielle de concession :
Non poterant tamen, cum cuperent, Apronium.
6.4.3.
•
donec
Avec l’indicatif, introduit une temporelle de simultanéité :
Donec eris felix, multae numerabis amicos. (Ovide)
•
6.4.4.
•
Avec le subjonctif, indique que l’achèvement de la principale dépend de la
subordonnée.
dum
Avec l’indicatif, introduit une subordonnée temporelle de simultanéité :
Dum fuit, dedit. (Plaute)
•
Avec le subjonctif, indique que l’achèvement de la principale dépend de la
subordonnée :
- 78 -
Méthode de lecture du Latin
Exspecta, amabo te, dum Atticum conveniam. (Ciceron)
•
Avec le subjonctif, indique une subordonnée temporelle conditionnelle :
Oderint dum metuant ! (Ciceron)
6.4.5.
•
6.4.6.
•
6.4.7.
•
6.4.8.
•
dummodo
Avec le subjonctif, indique une subordonnée temporelle conditionnelle.
etiamsi
Confer si.
etsi
Introduit une proposition hypothético-concessive avec l’indicatif.
idem... que
Exprime l’égalité :
Idem sum in re publica qui fui semper. (Ciceron)
6.4.9.
•
licet
Avec le subjonctif, introduit une proposition hypothético-concessive :
Fremant omnes licet, dicam quod sentio.
6.4.10. modo
•
Avec le subjonctif, indique une subordonnée temporelle conditionnelle.
6.4.11. ne
•
Avec le subjonctif, introduit une circonstancielle de but négative :
- 79 -
Méthode de lecture du Latin
Vercingetorix
(Caesar)
jubet
portas
claudi,
ne
castra
nudentur.
6.4.12. nisi
•
Introduit une conditionnelle négative :
Nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam,
nisi utare. (Ciceron)
•
Avec forte, introduit une condition restrictive :
Nemo enim fere saltat sobrius, nisi forte insanit. (Ciceron)
6.4.13. non quod
•
Avec le subjonctif, introduit une circonstancielle de cause :
In jactandis caestibus ingemescunt, non quod doleant, sed
quia profundenda voce omne corpus intenditur. (Ciceron)
6.4.14. postquam
•
Avec l’indicatif, introduit une temporelle indiquant la postériorité :
Postquam omnes Belgarum copias. (Caesar)
6.4.15. priusquam
•
Avec l’indicatif ou le subjonctif, introduit une proposition temporelle
indiquant l’antériorité :
Neque prius fugere
pervenerunt. (Caesar)
destiterunt
quam
ad
flumen
Rhenum
Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent,
in fines Suessionum exercitum duxit. (Caesar)
6.4.16. qua
•
Introduit l’interrogation (quel ?) :
In qua urbe vivimus ? (Ciceron)
- 80 -
Méthode de lecture du Latin
6.4.17. quae
•
Introduit une relative complément d’objet :
Quae disputari de amicitia possunt, ab eis censeo petatis
qui ista profitentur. (Ciceron)
6.4.18. quam
•
Introduit l’interrogation (quel ?) :
Quam rem publicam habemus ? (Ciceron)
•
Introduit une relative complément du nom déterminative :
Caesar ei munitioni
praefecit. (Caesar)
•
quam
fecerat
T.
Labienum
legatum
Avec le subjonctif, introduit le regret :
Quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus !
6.4.19. quamdiu
•
Confer dum
6.4.20. quamquam
•
Avec l’indicatif, introduit une concessive :
Quamquam excellebat Aristides abstinentia
decem annorum multatus est. (Cornelius Nepos)
tamen
exilio
6.4.21. quamvis
•
Avec le subjonctif, introduit une concessive :
Illa quamvis ridicula
moverunt. (Ciceron)
essent,
- 81 -
mihi
tamen
risum
non
Méthode de lecture du Latin
6.4.22. quantum
•
Avec le subjonctif, introduit le regret :
Quantum nos lusissemus, risissemus, studuissemus ! (Pline)
6.4.23. qui
•
Introduit une relative déterminative :
Cives Romanos qui
interficiunt. (Caesar)
•
negotiandi
causa
ibi
constiterant
Introduit une relative à valeur circonstancielle de but :
Exploratores centurionesque praemittit, qui locum idoneum
castris deligant. (Caesar)
•
Introduit une relative à valeur circonstancielle de cause :
Tu es lapide silice stultior, qui hanc ames. (Plaute)
•
Introduit une relative à valeur circonstancielle concessive :
Nam qui luxuriae immoderatissimae esset, ter omnino per
quattuor decim annos languit. (Suetone)
•
Introduit une relative à valeur conditionnelle :
Qui videret,
diceret.
•
equum
Trojanum
introductum,
urbem
captam
Introduit une relative sans antécédent à valeur sujet :
At etiam sunt qui dicant a me ejectum in exsilium esse
Catilinam. (Ciceron)
•
Introduit une relative complément d’adjectifs comme dignus, idoneus,
aptus :
Et qui modeste paret, videtur qui aliquando imperet dignus
esse. (Ciceron)
6.4.24. quia
•
Avec l’indicatif, circonstancielle de cause :
- 82 -
Méthode de lecture du Latin
Nam quia vos tranquillos video, gaudeo. (Plaute)
6.4.25. quid
•
Introduit l’interrogation (qui ?) :
Quid ais ? Quid nomen tibi est ? (Plaute)
•
Introduit une interrogative indirecte :
Quid negoti sit rogas ? (Plaute)
Quid ad Statium scripterit nescio. (Ciceron)
6.4.26. quin
•
Introduit une relative négative :
Non possumus
(Ciceron)
quin
alii
a
nobis
dissentiant
recusare.
6.4.27. qui ubi primum
•
Introduit une proposition temporelle marquant la postériorité :
Qui ubi primum adolevit,
corrumpendum dedit. (Salluste)
non
se
luxu
neque
inertiae
6.4.28. quis
•
Introduit l’interrogation :
Quis me tenet ? (Plaute)
6.4.29. quo
•
Introduit une comparaison proportionnelle :
Eo crassior est aer quo terris est proprior. (Seneque)
•
Introduit une circonstancielle de but avec comparatif :
Expectabat, quo aequiere loco proelium committeret. (Caesar)
- 83 -
Méthode de lecture du Latin
6.4.30. quoad
•
Confer dum
6.4.31. quod
•
Sans antécédent, avec l’indicatif, signifie « le fait que » :
Accedit
(Ciceron)
•
quod
mirifice
ingens
excellentibus
delectatur.
Avec le subjonctif, introduit une circonstancielle de cause :
Decima legio ei gratias egit quod de se optimum judicium
fecisset. (Caesar)
•
Avant si, renforcement de la conditionnelle :
Quod si curam fugimus, virtus fugienda est. (Ciceron)
6.4.32. quoniam
•
Avec l’indicatif, introduit une circonstancielle de cause :
Vos, Quiritas, quoniam est nox, in vestra tecta discedite.
(Ciceron)
6.4.33. quorum
•
Introduit une relative explicate apposée :
Graeci illi,
(Ciceron)
quorum
copiosor
est
lingua
quam
nostra.
6.4.34. quos
•
Introduit une relative explicative apposée expliquant un pronom :
Exclusi eos quos tu ad me salutatum mane misseras. (Ciceron)
6.4.35. si
- 84 -
Méthode de lecture du Latin
•
Au présent indicatif, introduit une conditionnelle à valeur causale :
Abeo, si jubes. (Plaute)
•
Au présent indicatif, introduit une conditionnelle à valeur d’éventualité :
Si adsunt amici, honestissimi sermones explicantur. (Pline)
•
Au parfait indicatif, introduit une conditionnelle avec antériorité :
Si aquam gelidam biberunt, primo relevari videntur, deinde
multo gravius vehementiusque adflictantur. (Ciceron)
•
Au futur antérieur indicatif, introduit une conditionnelle du futur avec
antériorité :
Si feceris
(Ciceron)
•
id
quod
ostendis,
magnam
habebo
gratiam.
Au plus-que-parfait indicatif, introduit une conditionnelle avec valeur de
répétition dans le passé :
Si quod erat grande vas et maius opus inventum, laeti
adferebant. (Ciceron)
•
Au présent du subjonctif, introduit
hypothétique irréelle dans le présent :
une
conditionnelle
à
valeur
Perfecta quidem simus, si nihil habeat res viti. (Ciceron)
•
A l’imparfait du subjonctif, introduit une conditionnelle irréelle dans le
présent :
Servi mei si me isto facto metuerunt, ut te metuunt omnes
cives, domum meam relinquendam putarem. (Ciceron)
•
Au plus-que-parfait du subjonctif, introduit une conditionnelle irréelle dans
le passé :
Si quiessiem, nihil evenisset mali. (Terence)
6.4.36. si minus
•
Introduit une conditionnelle négative :
Epistulam Caesaris misi si minus legisses. (Ciceron)
- 85 -
Méthode de lecture du Latin
6.4.37. simul
•
Introduit une temporelle presque simultanée :
Simul atque de Caesaris legoniumque adventu cognitum est,
ad eum venit.
6.4.38. sin
•
Introduit une seconde hypothèse contradictoire avec une précédente :
Si domi sum, foris est animus ; sin foris sum, animus domi
est. (Plaute)
6.4.39. talis... qualis
•
Introduit une comparaison en qualité :
Si quis est talis, quales esse omnes oportebat. (Ciceron)
6.4.40. tametsi
•
Introduit une circonstancielle de concession :
Nostri tametsi a duce et a Fortuna deserebantur, tamen
omnem spem salutis in virtute ponebant. (Caesar)
6.4.41. tam... quam
•
Introduit une comparative à valeur d’égalité de degré :
Non tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire.
(Ciceron)
6.4.42. tantas... quantas
•
Introduit une comparative de quantité non dénombrable :
Tot et tantas res optare quot et quantas di immortales ad
Cn. Pompeium detulerunt. (Ciceron)
- 86 -
Méthode de lecture du Latin
6.4.43. tot... quot
•
Introduit une comparative de quantité dénombrable :
Tot et tantas res optare quot et quantas di immortales ad
Cn. Pompeium detulerunt. (Ciceron)
6.4.44. ubi
•
Introduit une temporelle :
Nam cetera maleficia tum persequare ubi facta sunt.
•
Interrogatif de lieu.
6.4.45. ut
•
Introduit une relative exprimant un souhait :
Optemus potius ut eat in exsilium. (Ciceron)
•
Introduit une circonstancielle de but :
Esse oportet ut vivas, non vivere ut edas. (Rhétorique à
Herenius)
•
Introduit une circonstancielle de conséquence :
Mons altissimus impendebat
prohibere possent. (Caesar)
•
ut
facile
perpauci
Introduit une comparative :
Quamobrem, ut saepe jam dixi, proficiscere. (Ciceron)
6.4.46. utinam
•
Introduit un souhait avec le subjonctif :
Utinam illum diem videam ! (Ciceron)
6.4.47. utrum
•
Introduit une interrogation double :
- 87 -
iter
Méthode de lecture du Latin
Utrum enim defenditis plebem an impugnatis ? (Tite-Live)
- 88 -
Méthode de lecture du Latin
6.5. L’emploi des coordonnants
6.5.1.
•
alter
Non identité par rapport à un autre élément dans un groupe de deux :
Alter consulum Q. Fulvius ex Liguribus triumphavit. (TiteLive)
6.5.2.
•
alius
Non identité par rapport à un autre élément dans un groupe de nombre non
déterminé :
Alius in alia est re magis utilis. (Ciceron)
6.5.3.
•
an
Introduit une possibilité refusée par l’énonciateur :
Quid dicis ? An bello fugitivorum Siciliam virtute tua
liberatam ? (Ciceron)
6.5.4.
•
at
Introduit l’opposition :
Brevi a natura vita nobis data
redditae vitae sempiterna. (Ciceron)
6.5.5.
•
est ;
at
memoria
bene
atque
Introduit l’adjonction :
Qui studeat omnium rerum divinarum atque humanarum vim.
(Ciceron)
6.5.6.
•
aut
Introduit la disjonction :
- 89 -
Méthode de lecture du Latin
Hic vincendum aut moriendum, milites, est. (Tite-Live)
6.5.7.
•
autem
Introduit une donnée coexistante :
Quid tu ais, Gnatho ? Quid tu autem, Thraso ? (Terence)
6.5.8.
•
cuius
Introduit une liaison additive :
Legatos ad eum mittunt. Cuius legationis Divico princeps
fuit. (Caesar)
6.5.9.
•
enim
Introduit la cause :
Cum his enim amicitiam natura ipsa peperit. (Ciceron)
6.5.10. ergo
•
Introduit la conclusion :
Mus syllaba est ; mus autem caseum rodit ; syllaba ergo
caseum rodit. (Seneque)
6.5.11. et
•
Introduit l’adjonction.
6.5.12. hic
•
Désigne ce qui est proche.
6.5.13. idem
•
Désigne l’identité avec un élément déjà mentionné :
- 90 -
Méthode de lecture du Latin
Ille dies acerbissimus fuit, qui idem tibi laetissimus.
(Ciceron)
6.5.14. igitur
•
Introduit la conclusion :
Summum a vobis bonum voluptas dicitur.
igitur quid sit voluptas. (Ciceron)
Aperiendum
est
6.5.15. ille
•
Désigne ce qui est lointain dans le temps et l’espace. Introduit
éventuellement de l’emphase ou de l’ironie :
Ego vehemens ille consul. (Ciceron)
6.5.16. ipse
•
Indique l’insistance, signifiant lui-même :
Habebat hoc a natura ipsa. (Ciceron)
6.5.17. is
•
Renvoie à un élément :
Planities
grandis.
erat
magna
et
in
ea
tumulus
terrenus
satis
6.5.18. iste
•
Désigne la sphère du destinataire, avec une éventuelle connotation
péjorative :
Hac barbula, qua ista delectatur. (Ciceron)
6.5.19. itaque
•
Introduit la conséquence d’une vérité avérée :
- 91 -
Méthode de lecture du Latin
Quam plurimas civitates suo beneficio habere constrictas
volebat. Itaque rem suscipit. (Caesar)
6.5.20. nam
•
Introduit la cause explicative :
Is pagus appellabatur Tigurinis : nam omnis
Helvetia in quattuor pagos divisa est. (Caesar)
civitas
6.5.21. –ne
•
Introduit l’interrogation :
Visne fortunam experiri meam ? (Ciceron)
6.5.22. neque
•
Introduit une négation :
Neque modum neque modestiam victores habere. (Salluste)
6.5.23. neve
•
Introduit une négation impérative :
Mulier ad rem divinam ne adsit neve videat quo modo fiat.
(Caton)
6.5.24. non
•
Introduit une négation d’un mot :
Conduxit in Palatio non magno domum. (Ciceron)
6.5.25. nonne
•
Introduit une interrogation sur laquelle on attend une réponse positive :
Canis nonne est similis lupo ? (Ciceron)
- 92 -
Méthode de lecture du Latin
6.5.26. non solum... sed
•
Renchérissement d’une opposition :
Imminent
duo
reges
toti
Asiae,
non
solum
vobis
inimicissimi sed etiam vestris sociis atque amicis.
(Ciceron)
6.5.27. proinde
•
Introduit la conséquence d’une réalité avérée :
Quae resecanda erunt, non patiar ad perniciem civitatis
manere. Proinde aut exeant aut quiescant. (Ciceron)
6.5.28. que
•
Indique l’adjonction :
Omnium divinarum humanarumque rerum consencio. (Ciceron)
6.5.29. sed
•
Introduit l’opposition :
Mithridates autem omne reliquum tempus non ad oblivionem
veteris belli sed ad comparationem novi contulit. (Ciceron)
6.5.30. tamen
•
Indique une correction :
Naturam expellas furca, tamen usque recurret. (Horace)
6.5.31. –ve
•
Réunit des termes qui forment un couple de disjonction :
Quod fuimusve sumusve. (Ovide)
- 93 -
Méthode de lecture du Latin
6.5.32. vel
•
Présente les deux membres d’une alternative :
Vel pace vel bello clarum fieri licet. (Salluste)
6.5.33. vero
•
Indique deux données coexistantes :
Haec populi oratio est ; mea vero haec. (Ciceron)
- 94 -
Méthode de lecture du Latin
6.6. L’emploi des temps
6.6.1.
•
L’emploi du présent
Indique le présent actuel au moment de l’énoncé :
Timeo, totus torpeo. (Plaute)
•
Indique un futur très proche, déjà pris en charge :
Cras est mihi judicium. (Terence)
•
Indique dans un récit passé, une narration que l’on veut plus proche du
destinataire :
Accipe em ! Ut modo argentum tibi dedimus apud forum,
recta domum. Sumus profecti. Interea mittit erus me ad
uxorem tuam. (Terence)
•
Indique la répétition :
Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. (Plaute)
•
Indique une vérité générale :
Furem signata sollicitant. (Seneque)
- 95 -
Méthode de lecture du Latin
6.6.2.
•
L’emploi de l’imparfait
Indique une durée :
Jamque alternis conatibus
similis gestiebam. (Apulée)
•
bracchiis
in
avem
Indique une répétition dans le passé :
Princeps in proelium
excedebat. (Tite-Live)
•
libratis
ibat,
ultimus
conserto
proelio
Indique un effort qui n’est pas parvenu à l’accomplissement :
Nostros intra munitiones ingredi prohibebant. At milites
locum ceperunt. (Caesar)
•
Indique une atténuation de politesse :
Sed quid venis ? Quid quaeritas ?
- Demaenetum volebam. (Plaute)
•
Dans le style épistolaire, l’auteur se met dans la situation du destinataire
qui lit la lettre après qu’elle ait été écrite :
Ante diem
(Ciceron)
VIII.
Kal.
ego
scribebam
- 96 -
hora
noctis
nona.
Méthode de lecture du Latin
6.6.3.
•
L’emploi du futur
Indique la postériorité :
Die quinto, inquit, victor in Capitolio epulaberis. (TiteLive)
•
Indique le futur proche avec le verbe sum :
Sed, mihi credite, non est iturus. (Ciceron)
•
Indique un souhait :
Di te amabunt, quisquis es. (Plaute)
•
Indique un ordre :
Tu, miles, apud me cenabis. (Plaute)
•
Indique un arrêt dans la progression d’un récit passé :
Is pavor perculit Romanos auxitque pavorem consulis vulnus
periculumque intercursu tum primum pubescentis filii
propulsatum. Hic erit juvenis penes quem perfecti huiusce
belli laus est. (Tite-Live)
- 97 -
Méthode de lecture du Latin
6.6.4.
•
L’emploi du parfait
Indique un passé révolu :
Fuisti
igitur
apud
Laecam
illa
distribuisti partes Italiae. (Ciceron)
•
nocte,
Indique une valeur d’accompli :
Nunc intellexi. (Plaute)
6.6.5.
•
L’emploi du plus-que-parfait
Indique l’antériorité par rapport à l’imparfait ou le parfait :
Illi quod nemo fecerat fecerunt. (Ciceron)
6.6.6.
•
L’emploi du futur antérieur
Indique l’antériorité par rapport au futur :
Quocumque jusseris, ibimus. (Quinte-Curce)
- 98 -
Catilina,
Méthode de lecture du Latin
6.7. L’emploi des modes
6.7.1.
•
L’emploi du subjonctif
Indique une atténuation :
Velim mihi ignoscas. (Ciceron)
•
Indique une possibilité :
Reverearis occursum, non reformides. (Pline)
•
Indique un souhait :
Utinam illum diem videam ! (Ciceron)
•
Indique un ordre :
Miser Catulle, desinas, ineptire. (Catule)
•
Dans une relative :
Delegisti
(Ciceron)
•
quos
Romae
relinqueres,
quos
terum
educares.
Dans une complétive directe :
Velim mihi ignoscas. (Ciceron)
•
Dans une complétive en ut, ne :
Optemus potius ut eat in exsillium. (Ciceron)
•
Dans une interrogative indirecte :
Quaesivi cognosceretne signum. (Ciceron)
•
Dans une circonstancielle de but :
Esse oportet ut vivas, non vivere ut edas. (Rhétorique à
Hérénius)
•
Dans une circonstancielle de conséquence :
Sunt ita multi ut eos carcer capere non possit. (Ciceron)
•
Dans une circonstancielle de cause :
- 99 -
Méthode de lecture du Latin
Decima legio ei gratias egit quod de se optimum judicium
fecisset. (Caesar)
•
Dans une circonstancielle de temps :
Is cum Argos oppugnaret, lapide ictus interiit. (Cornelius
Nepos)
•
Dans une concessive :
Non poterant
(Ciceron)
•
tamen,
cum
cuperent,
Apronium
imitari.
Dans une conditionnelle :
Perfecta quidem sapienta simus, si nihil habeat res viti.
(Ciceron)
- 100 -
Méthode de lecture du Latin
6.7.2.
•
L’emploi du gérondif
En complément du nom au génitif :
Tacendi tempus est. (Plaute)
•
En complément du verbe au datif :
Scribendo adfuisti. (Ciceron)
•
En complément de manière à l’ablatif :
Hominis mens discendo alitur et cogitando. (Ciceron)
•
Avec sum pour marquer l’obligation :
Vivamus, moriendum est. (Seneque)
- 101 -
Méthode de lecture du Latin
6.7.3.
•
L’emploi de l’adjectif verbal
En complément d’objet :
Q. Fabius Gurges Veneris aedem faciendam curavit. (Tite-Live)
•
En complément du nom au génitif :
Spes potium oppidi. (Caesar)
•
En complément d’adjectif :
Praeesse agro colundo. (Ciceron)
•
En complément circonstanciel de but :
Hunc urbi condendae locum elegerunt. (Tite-Live)
•
En complément circonstanciel de moyen :
Profundenda voce omne corpus intenditur. (Ciceron)
•
Avec sum, pour marquer l’obligation :
Praeponenda est divitus gloria. (Ciceron)
- 102 -
Méthode de lecture du Latin
6.7.4.
•
L’emploi de l’infinitif
En complément du verbe :
Vincere scis. (Tite-Live)
•
En substantivation :
Cuiusvis hominis est errare. (Ciceron)
•
Dans une proposition infinitive :
Sentinus calere ignem, nivem esse albam. (Ciceron)
•
Dans une narration :
Clamor permixtus hortatione, laetitia, gemitu ; strepitus
armorum ad caelum ferri ; tela utrimque volare. (Salluste)
6.7.5.
•
L’emploi du supin
En complément d’un verbe de mouvement à l’accusatif :
Rus habitatum abii. (Terence)
•
En complément de certains adjectifs au datif :
Res lepida memoratui. (Plaute)
•
En complément de certains adjectifs à l’ablatif :
Difficile dictu videtur. (Ciceron)
- 103 -
Méthode de lecture du Latin
7. LA SYNTHESE DE LA SYNTAXE
7.1. Tableau d’emploi des cas
nominatif
vocatif
accusatif
génitif
datif
ablatif
Groupe nominal sujet
Attribut du sujet
Sujet de l’infinitif de narration
Phrases nominales
Groupe nominal désignant le destinataire de l’énoncé
Enonciateur s’adressant à lui-même
Complément d’objet
Complément des verbes à deux accusatifs
Sujet d’une proposition infinitive complétive
Complément circonstanciel de lieu vers lequel on se
dirige
Expression de durée
Exclamation
Complément du nom
Partitif
Complément circonstanciel de but
Complément des verbes : se souvenir, oublier, verbes
impersonnels de sentiment, accuser, condamner,
estimer, valoir, acheter, vendre
Appartenance avec sum
Complément d’objet des verbes marquant l’obéissance,
la jalousie, l’hostilité, la faveur
Complément d’objet second
Possession avec sum
Complément circonstanciel d’intérêt
Complément circonstanciel de but
Double datif avec sum, do, mitto
Complément circonstanciel d’agent
Complément d’adjectif
Ablatif absolu
Complément circonstanciel de temps
Complément circonstanciel de lieu
Complément circonstanciel de moyen
Complément circonstanciel de manière
Compément du verbe
Complément d’agent
Complément circonstanciel de cause
Complément du nom
Complément de l’adjectif
- 104 -
Méthode de lecture du Latin
7.2. Tableau d’emploi des prépositions
ab/a
Ablatif
ad
Accusatif
adversus
Accusatif
ante
Accusatif
apud
circa
Accusatif
Accusatif
circum
citra
Accusatif
Accusatif
contra
Accusatif
coram
cum
de
Ablatif
Ablatif
Ablatif
erga
ex/e
Accusatif
Ablatif
extra
Accusatif
in
Accusatif
En venant de
Depuis (temps)
Par
Près de
Vers (lieu)
Vers (temps)
Jusqu’à (temps)
Pour
Contre (lieu)
A l’égard de
Devant
Avant
Plus que
Auprès de
Autour de
Vers (temps)
Environ
Autour de
En deça
Sans
En face de
Contre
Devant
Avec
En descendant de
Pendant
Juste après
D’après
Au sujet de
A l’égard de
Hors de
A partir de
Après
D’après
Hors de
Excepté
Dans (mouvement)
Jusqu’à
Pour
Envers
Dans (sans mouvement)
Pendant
A propos de
Etant donné
Au-dessous de
Ablatif
infra
Accusatif
- 105 -
Méthode de lecture du Latin
inter
Accusatif
intra
Accusatif
juxta
Accusatif
ob
Accusatif
penes
per
Accusatif
Accusatif
pone
post
Accusatif
Accusatif
prae
Ablatif
praeter
Accusatif
pro
Ablatif
prope
propter
Accusatif
Accusatif
secundum
Accusatif
sine
Ablatif
sub
Accusatif
Entre
Parmi
Pendant
A l’intérieur de
Avant
Près de
Juste après
D’après
Devant
A cause de
Pour
Entre les mains de
A travers
Pendant
Au moyen de
Derrière
Derrière
Après
Depuis
Devant
En raison de
Devant
Contre (logique)
Excepté
Devant
A la place de
En raison de
Près de
A côté de
A cause de
Le long de
Après
D’après
Devant
Sans
Sous (avec mouvement)
Vers (temps)
Sous (logique)
Sous (sans mouvement)
Au moment de
Sous (logique)
Sous (avec mouvement)
Sous (sans mouvement)
Sur (avec mouvement)
Pendant
Outre
Sur (sans mouvement)
Pendant
Au sujet de
Ablatif
subter
super
Accusatif
Ablatif
Accusatif
Ablatif
- 106 -
Méthode de lecture du Latin
supra
Accusatif
tenus
trans
ultra
Ablatif
Génitif
Accusatif
Accusatif
usque
Accusatif
Au-dessus de
Avant
En plus de
Jusqu’à
Au-delà de
Au-delà
Après
Plus que
Jusqu’à (lieu)
Jusqu’à (temps)
- 107 -
Méthode de lecture du Latin
7.3. Tableau d’emploi des pronoms et pronoms-adjectifs
antequam
cum
donec
dum
dummodo
etsi
idem… que
licet
modo
ne
nisi
non… quod
postquam
priusquam
qua
quae
quam
quamdiu
quamquam
quamvis
quantum
qui
quia
quid
Subordonnée temporelle d’antériorité
Subjonctif : circonstancielle de cause
Indicatif : repérage temporel
Subjonctif : repérage temporel en arrière plan
Subjonctif : circonstancielle de concession
Indicatif : temporelle de simultanéité
Subjonctif : temporelle, achèvement de la principale
soumis à celui de la subordonnée
Indicatif : temporelle de simultanéité
Subjonctif : temporelle, achèvement de la principale
soumis à celui de la subordonnée
Subjonctif : temporelle conditionnelle
Subjonctif : temporelle conditionnelle
Indicatif : hypothético-concessive
Indicatif : identité
Subjonctif : hypothético-concessive
Subjonctif : temporelle conditionnelle
Subjonctif : but négative
Condition négative
Avec forte : condition restrictive
Subjonctif : cause
Indicatif : temporelle de postériorité
Indicatif : temporelle d’antériorité
Subjonctif : temporelle d’antériorité
Interrogation
Relative complément d’objet
Interrogation
Relative complément du nom déterminatif
Subjonctif : regret
Indicatif : temporelle de simultanéité
Subjonctif : temporelle, achèvement de la principale
dépend de celui de la subordonnée
Indicatif : concessive
Subjonctif : concessive
Subjonctif : regret
Relative déterminative
Relative de but
Relative de cause
Relative concessive
Relative conditionnelle
Relative à valeur sujet
Relative complément d’adjectif
Indicatif : cause
Interrogation
Interrogative indirecte
- 108 -
Méthode de lecture du Latin
quin
qui ubi… primum
quis
quo
quoad
quod
quoniam
quorum
quos
si
si minus
simul
sin
talis… qualis
tametsi
tam… quam
tantas… quantas
tot… quot
ubi
ut
utinam
utrum
Relative négative
Temporelle de postériorité
Interrogation
Comparaison proportionnelle
But avec comparatif
Confer dum
Indicatif, sans antécédent : « le fait que »
Subjonctif : cause
Avant si : renforce la condition
Indicatif : cause
Relative explicative apposée
Relative explicative apposée
Présent indicatif : conditionnelle causale
Présent indicatif : conditionnelle éventuelle
Parfait indicatif : conditionnelle d’antériorité
Futur antérieur indicatif : conditionnelle d’antériorité
Plus-que-parfait indicatif : conditionnelle avec répétition
dans le passé
Présent subjonctif : conditionnelle à valeur hypothétique
au futur
Imparfait subjonctif : conditionnelle irréelle dans le
présent
Plus-que-parfait subjonctif : conditionnelle irréelle dans
le passé
Conditionnelle négative
Temporelle presque simultanée
Seconde hypothèse contradictoire
Comparaison de qualité
Concession
Comparative à valeur d’égalité de degré
Comparative de quantité non dénombrable
Comparative de quantité dénombrable
Temporelle
Interrogatif de lieu
Relative de souhait
Circonstancielle de but
Circonstancielle de conséquence
Comparative
Subjonctif : souhait
Interrogation double
- 109 -
Méthode de lecture du Latin
7.4. Tableau d’emploi des coordonnants
alter
alius
an
at
atque
aut
autem
cuius
enim
ergo
et
hic
idem
igitur
ille
ipse
is
iste
itaque
nam
-ne
neque
neve
non
nonne
non solum… sed
proinde
-que
sed
tamen
-ve
Vel
Vero
Non identité par rapport à un autre élément dans un
groupe de deux
Non identité par rapport à un autre élément dans un
groupe de taille non déterminée
Possibilité refusée par l’énonciateur
Introduction double
Opposition
Adjonction
Disjonction
Donnée coexistante
Liaison additive
Cause
Conclusion
Adjonction
Désigne ce qui est proche
Identité à un élément déjà mentionné
Conclusion
Lointain dans le temps ou l’espace
Insistance, signifiant lui-même
Renvoie à un élément
Désigne sphère du destinataire, avec éventuelle
connotation péjorative
Conséquence d’une vérité avérée
Cause explicative
Interrogation
Négation
Négation impérative
Négation d’un mot
Interrogation dont on attend une réponse positive
Renchérissement d’une opposition
Conséquence d’une réalité avérée
Adjonction
Opposition
Correction
Couple de disjonction
Alternative
Deux données coexistantes
- 110 -
Méthode de lecture du Latin
7.5. Tableau d’emploi des temps
Présent
Imparfait
Futur
Parfait
Plus-que-parfait
Futur antérieur
Présent actuel au moment de l’énoncé
Futur très proche, déjà pris en charge
Dans un récit passé, narration
Répétition
Vérité générale
Durée
Répétition ans le passé
Effort non accompli
Atténuation de politesse
Epistolaire
Postériorité
Futur proche avec sum
Souhait
Ordre
Arrêt dans la progression d’un récit passé
Passé révolu
Accompli
Antériorité par rapport à l’imparfait ou au parfait
Antériorité par rapport au futur
- 111 -
Méthode de lecture du Latin
7.6. Tableau d’emploi des modes
Subjonctif
Gérondif
Adjectif verbal
Infinitif
Supin
Atténuation
Possibilité
Souhait
Ordre
Dans une relative
Dans une complétive directe
Dans une complétive en ut, ne
Dans une interrogative indirecte
But
Conséquence
Cause
Temporelle
Concession
Conditionnelle
Complément du nom au génitif
Complément du verbe au datif
Complément de manière à l’ablatif
Avec sum, pour marquer l’obligation
Complément d’objet
Complément du nom au génitif
Complément d’adjectif
But
Moyen
Avec sum, pour marquer l’obligation
Complément du verbe
Substantivation
Proposition infinitive
Narration
Accusatif : complément d’un verbe de mouvement
Datif : complément d’adjectif
Ablatif : complément d’adjectif
- 112 -
Méthode de lecture du Latin
8. UN VOCABULAIRE DE BASE
8.1. Les noms
Secret
Sapin
Voisin
Action
Acteur
Adolescent
Jeunesse
Etranger
Demeure
Maison
Egalité
Plaine, mer
Air
Eté
Feu
Age
Champ
Colonne
Agneau
Agriculteur
Aile
Oiseau (poétique)
Etranger
Haut
Folie
Amitié
Manteau
Ami
Fleuve
Amour
Affection
Serpent
Air
Vie
Animal
Esprit
Année
Auparavant
Grotte
Abeille
Pompe
Eau
Aigle
Abditus, a, um
Abies, etis (n)
Accola, ae (m)
Actio, onis (f)
Actor, oris (m)
Adolescens, entis (m f)
Adulescentia, ae (f)
Advena, ae (f)
Aedes, ium (f pl)
Aedes, ium (f pl)
Aequitas, atis (f)
Aequor, oris (n)
Aer, aeris (m)
Aestas, atis (f)
Aestus, us (m)
Aetas, atis (f)
Ager, agri (m)
Agmen, inis (m)
Agnus, i (m)
Agricola, ae (m)
Ala, ae (f)
Ales, itis (f m)
Alienus, a, um
Altus, a, um
Amentia, iae (f)
Amicitia, iae (f)
Amictus, us (m)
Amicus, i (m)
Amnis, is (m)
Amor, amoris (m)
Amor, amoris (m)
Anguis, is (m)
Anima, ae (f)
Anima, ae (f)
Animal, alis (n)
Animus, i (m)
Annus, i (m)
Antea
Antrum, i (n)
Apis, is (f)
Apparatus, us (m)
Aqua, ae (f)
Aquila, ae (f)
- 113 -
Méthode de lecture du Latin
Charrue
Jugement
Arbre
Arc
Argent
Preuve
Soldat
Métier
Art
Habileté
Artisan
Travail
Champ
Âne
Aspect
Etoile
Cour
Automne
Oiseau
Axe, essieu
Bain public
Barbe
Guerre
Bibliothèque
Bœuf, vache
Bras
Ciel
Fromage
Terrain, plaine
Chien
Chant
Cheveu
Chèvre
Tête
Capitale
Affection
Poème
Chant
Viande
Chair
Accident
Chaîne
Chaise
Queue
Cause
Cause, motif
Affaire
Raison
Aratrum, i (n)
Arbitrium, ii (n)
Arbor, oris (f)
Arcus, us (m)
Argentum, i (m)
Argumentum, i (n)
Armatus, ti (m)
Ars, artis (f)
Ars, artis (f)
Ars, artis (f)
Artifex, icis (m)
Artificium, ii (n)
Arvum, i (n)
Asinus, i (m)
Aspectus, us (m)
Astrum, i (n)
Aula, ae (f)
Automnus, i (m)
Avis, is (f)
Axis, is (m)
Balneum, i (n)
Barba, ae (f)
Bellum, i (n)
Bibliotheca, ae (f)
Bos, bovis (m f)
Brachium, ii (n)
Caelum, i (n)
Caesus, i (m)
Campus, i (m)
Canis, is (m f)
Cantus, us (m)
Capillus, i (m)
Capra, ae (f)
Caput, itis (n)
Caput, itis (n)
Caritas, atis (f)
Carmen, inis (n)
Carmen, inis (n)
Caro, carnis (f)
Caro, carnis (f)
Casus, us (m)
Catena, ae (f)
Cathedra, ae (f)
Cauda, ae (f)
Causa, ae (f)
Causa, ae (f)
Causae, ae (f)
Causae, ae (f)
- 114 -
Méthode de lecture du Latin
Repas
Centre
Cerveau
Cou
Cou
Cerf
Feuille
Danse
Nourriture
Cercle
Social
Politique
Citoyen
Etat
Cité
Défaite
Clou
Pente
Pensée, idée
Réflexion
Projet
Cou
Chevelure
Avantage
Concours
Condition
Epoux
Epouse
Connaissance
Réunion
Relations
Amitié
Coutume
Habitude
Continent
Réunion
Repas
Cœur
Corne
Corps
Monde
Demain
Crépuscule
Craie
Cheveu
Sang
Jambe
Chambre à coucher
Cena, ae (f)
Centrum, i (n)
Cerebrum, i (n)
Cervices, um (f pl)
Cervix, icis (f)
Cervus, i (m)
Charta, ae (f)
Chorus, i (m)
Cibus, i (m)
Circulus, i (m)
Civilis, e
Civilis, e (n)
Civis, is (f)
Civitas, atis (f)
Civitas, atis (f)
Clades, is (f)
Clavus, i (m)
Clivus, i (m)
Cogitatio, ionis (f)
Cogitatio, ionis (f)
Cognitatio, ionis (f)
Collum, i (n)
Coma, ae (f)
Commodum, i (n)
Concursus, us (m)
Condicio, ionis (f)
Conjux, ugis (m f)
Conjux, ugis (m f)
Conscientia, iae (f)
Consilium, ii (n)
Consuetudo, dinis (f)
Consuetudo, dinis (f)
Consuetudo, dinis (f)
Consuetudo, dinis (f)
Continens, entis (f)
Conventus, us (m)
Convivium, ii (n)
Cor, cordis (n)
Cornu, us (n)
Corpus, oris (n)
Cosmos, i (m)
Cras
Crepusculum, i (n)
Creta, ae (f)
Crinis, is (m)
Cruor, oris (m)
Crus, cruris (n)
Cubiculum, i (n)
- 115 -
Méthode de lecture du Latin
Lit
Chambre
Faute
Paysan
Culture
Cyprès
Souci
Char
Course
Cours
Peau
Perte
Déesse
Honneur
Ensuite, désormais
Ensuite
Folie
Dent
Désir
Dieu
Favorable
Droit
Jour
Doigt
Mérite
Activité
Education
Elève
Tonneau
Maîtresse
Maître
Propriétaire
Maison
Cadeau
Dos
Chef
Haut
Haut
Eléphant
Epée
Lettre
Cheval
Erreur
Succès
Résultat
Exemple
Armée
Opinion
Cubile, is (m)
Cubile, is (n)
Culpa, ae (f)
Cultor, oris (m)
Cultus, cultus (m)
Cupressus, i (f)
Cura, ae (f)
Currus, us (m)
Cursus, us (m)
Cursus, us (m)
Cutis, is (f)
Damnum, i (n)
Dea, ae (f)
Decus, oris (n)
Dehinc
Deinde
Dementia, ae (f)
Dens, dentis (n)
Desiderium, ii (n)
Deus, i (m)
Dexter, tra, trum
Dexter, tra, trum
Dies, ei (m)
Digitus, i (m)
Dignitas, atis (f)
Diligentia, ae (f)
Disciplina, ae (f)
Discipulus, i (m)
Dolium, ii (n)
Domina, ae (f)
Dominus, i ( m)
Dominus, i (m)
Domus, us (f)
Donum, i (m)
Dorsum, i (n)
Dux, ducis (m)
Editus, a, um
Elatus, a, um
Elephantus, i (m)
Ensis, is (m)
Epistula, ae (f)
Equus, i (m)
Error, oris (m)
Eventus, us (m)
Eventus, us (m)
Exemplum, i (n)
Exercitus, us (m)
Existimatio, ionis (f)
- 116 -
Méthode de lecture du Latin
Opinion
Fin
Etranger
Dernier
Artisan
Récit
Aspect
Favorable
Crime
Action
Fait
Menteur
Gloire
Famille
Loi divine
Pente
Toit à double pente
Gorge
Bonheur
Femme
Bête sauvage
Confiance
Confiance
Fille
Fils
But
Fin
Voisin
Ferme
Rivère
Foyer
Feuille
Fond
Trou
Porte de maison
Porte
Sort
Chance, fortune
Sort
Place publique
Fossé
Frère
Feuillage
Fruit
Blé
Eclair, foudre
Foudre
Fond
Existimatio, ionis (f)
Exitus, us (m)
Exterus, a, um
Extremus, a, um
Faber, bri (m)
Fabula, ae (f)
Facies, iei (f)
Facilis, e
Facinus, facinoris (n)
Facinus, facinoris (n)
Factum, facti (n)
Falsus, a, um
Fama, ae (f)
Familia, iae (f)
Fas
Fastigium, ii (n)
Fastigium, ii (n)
Fauces, ium (f pl)
Felicitas, atis (f)
Femina, ae (f)
Fera, ae (f)
Fides, ei (f)
Fiducia, iae (f)
Filia, ae (f)
Filius, i (m)
Finis, is (f)
Finis, is (f)
Finitimus, a, um
Firmus, a, um
Flumen, inis (n)
Focus, i (m)
Folium, ii (n)
Fondus, i (m)
Foramen, inis (n)
Fores, ium (f pl)
Foris, is (f)
Fors, rtis (f)
Fortuna, ae (f)
Fortuna, ae (f)
Forum, i (n)
Fossa, ae (f)
Frater, tris (m)
Frons, frondis (f)
Fructus, us (m)
Frumentum, i (n)
Fulgur, fulguris (n)
Fulmen, fulminis (n)
Fundus, i (m)
- 117 -
Méthode de lecture du Latin
Perte
Voleur
Folie
Poule
Bourgeon
Famille
Nation
Famille (lignée)
Famille
Espèce
Glaive
Epée
Gloire
Grammaire
Degré
Etat
Herbe
Hier
Hiver
Récit
Histoire
Aujourd’hui
Homme
Honneur
Heure
Jardin
Culture
Epaule
Bas
Terre, sol
Feu
Pluie
Bagages
Ordre
Début
Ensuite
Caractère
Talent
Caractère
Ennemi
Début, commencement
Ile
Avant
Voyage
Chemin, route
Maintenant, désormais
Jugement
Jeunesse
Funus, eris (n)
Fur, furis (m)
Furor, oris (m)
Gallinea, ae (f)
Gemma, ae (f)
Gens, ntis (f)
Gens, ntis (f)
Gens, ntis (f)
Genus, eris (n)
Genus, eris (n)
Gladium, ii (n)
Gladius, ii (m)
Gloria, iae (f)
Grammatica, ae (f)
Gratus, us (m)
Habitus, us (m)
Herba, ae (f)
Heri
Hiems, is (f)
Historia, ae (f)
Historia, iae (f)
Hodie
Homo, inis (n)
Honor, oris (m)
Hora, ae (f)
Hortus, i (m)
Humanitas, atis (f)
Humerus, i (m)
Humilis, e
Humus, i (f)
Ignis, ignis (m)
Imber, bris (m)
Impedimenta, orum (n. pl)
Imperium, ii (n)
Inceptum, incepti (n)
Inde
Indoles, is (f)
Ingenium, ii (n)
Ingenium, ii (n)
Inimicus, a, um
Initium, ii (n)
Insula, ae (f)
Intra (+acc)
Iter, itineris (n)
Iter, itineris (n)
Jam
Judicium, ii (n)
Juventus, utis (f)
- 118 -
Méthode de lecture du Latin
Travail pénible
Lait
Muscle
Larme
Lac
Gloire
Mérite
Lion
Loi
Livre
Liberté
Désir
Liberté
Porte
Langue
Littérature
Lettre
Lieu
Ecole
Jeu
Lune
Loup
Maître d’école
Chef
Matin
Esprit des morts
Main
Mer
Mère
Médecin
Moyen
Centre
Milieu
Moyen
Miel
Mémoire
Esprit
Table
Mois
Prix
Salaire
Salaire
Mérite
Soldat
Campagne
Guerre
Souci
Moment
Labor, oris (m)
Lac, lactis (n)
Lacertus, i (m)
Lacrima, ae (f)
Lacus, us (m)
Laus, laudis (f)
Laus, laudis (f)
Leo, leonis (m)
Lex, legis (f)
Liber, libri (m)
Libertas, atis (f)
Libido, inis (f)
Licentia, ae (f)
Limen, inis (n)
Lingua, ae (f)
Litterae, arum (f pl)
Litterae, arum (f. pl)
Locus, i (m)
Ludus, i (m)
Ludus, i (m)
Luna, ae (f)
Lupus, i (m)
Magister, tri (m)
Magister, tri (m)
Mane
Manes, ium (m pl)
Manus, us (f)
Mare, is (m)
Mater, tris (f)
Medicus, i (m)
Mediocris, e
Medium, ii (n)
Medium, ii (n)
Medius, a, um
Mel, mellis (n)
Memoria, iae (f)
Mens, ntis (f)
Mensa, ae (f)
Mensis, is (m)
Merces, edis (f)
Merces, edis (f)
Meritum, i (n)
Meritum, i (n)
Miles, itis (m)
Militia, ae (f)
Militia, ae (f)
Miseria, ae (f)
Momentum, i (n)
- 119 -
Méthode de lecture du Latin
Mouvement
Montagne
Maladie
Coutume
Mœurs
Usage
Mouvement
Femme
Foule
Cadeau
Fonction
Mur
Fille
Nation
Caractère
Fils
Navire, bateau
Nuage, brouillard, fumée
Travail
Affaire
Neveau
Nerf
Neige
Nom
Nuit
Nuage
Maintenant
Occasion
Activité
Mer
Œil
Devoir
Fonction
Autrefois
Fardeau
Opinion
Ville
Travail
Rive
Langage
Cercle
Disque
Ordre
Visage
Bouche
Os
Paix
Mouton
Momentum, i (n)
Mons, ntis (m)
Morbus, i (m)
Mos, moris (m)
Mos, moris (m)
Mos, moris (m)
Motus, us (m)
Mulier, eris (f)
Multitudo, dinis (f)
Munus, eris (n)
Munus, eris (n)
Murus, i (m)
Nata, ae (f)
Natio, onis (f)
Natura, ae (f)
Natus, ti (m)
Navis, is (f)
Nebula, ae (f)
Negotium, ii (n)
Negotium, ii (n)
Nepos, otis (m)
Nervus, i (m)
Nix, nivis (f)
Nomen, inis (n)
Nox, noctis (f)
Nubes, is (f)
Nunc
Occasio, ionis (f)
Occupatio, ionis (f)
Oceanus, i (m)
Oculus (m)
Officium, ii (n)
Officium, ii (n)
Olim
Onus, eris (n)
Opinio, ionis (f)
Oppidum, i (n)
Opus, eris (n)
Ora, ae (f)
Oratio, ionis (f)
Orbis, is (m)
Orbis, is (m)
Ordo, inis (m)
Os, oris (n)
Os, oris (n)
Os, ossis (n)
Otium, ii (n)
Ovis, ovis (f)
- 120 -
Méthode de lecture du Latin
Village
Manteau
Main
Etang
Mère
Père
Père
Paix
Poitrine
Cœur
Argent
Mouton
Brebis
Demeure
Plume
Perte
Rôle
Pied
Philosophie
Poisson
Platane
Peuple
Fruit
Pont
Peuplier
Porte
Port
Après, ensuite
Après, ensuite
Règle
Avantage
Prairie, pré
Prix
Salaire
Chef
Commencement
Auparavant
Combat
Province
Enfant
Bataille
Autrefois
Autrefois
Branche
Branche
Calcul
Théorie
Raison
Pagus, i (m)
Pallium, ii (n)
Palma, ae (f)
Palus, paludis (f)
Parens, entis (m f)
Parens, entis (m f)
Pater, tris (m)
Pax, pacis (f)
Pectus, oris (n)
Pectus, oris (n)
Pecunia, ae (f)
Pecus, udis (f)
Pecus, udis (f)
Penates, ium (m pl)
Penna, ae (f)
Pernicies, ici (f)
Persona, ae (f)
Pes, pedis (m)
Philosophia, iae (f)
Piscis, is (m)
Platanus, i (f)
Plebes, ei (f)
Pomum, i (n)
Pons, pontis (m)
Populus, i (f)
Porta, ae (f)
Portus, us (m)
Postea
Posterius
Praeceptum, i (n)
Praemium, ii (n)
Pratum, i (n)
Pretium, ii (n)
Pretium, ii (n)
Princeps, cipis (m)
Principium, ii (n)
Prius
Proelium, ii (n)
Provincia, ae (f)
Puer, pueri (m)
Pugna, ae (f)
Quamdam
Quondam
Ramus, i (m)
Ramus, i (m)
Ratio, ionis (f)
Ratio, ionis (f)
Ratio, ionis (f)
- 121 -
Méthode de lecture du Latin
Méthode
Droit
Région
Direction
Religion
Remède
Chose
Affaire
Rive
Question
Rosée
Roue
Bruit
Campagne
Flèche
Gorge
Saut
Salutation
Sang
Savoir
Science
Jugement
Crime
Ecole
Connaissance
Science
Secret
Résidence
Champ
Semence
Vieillard
Sensation
Sens
Avis
Tombeau
Langage
Conversation
Serpent
Etoile
Enseigne
Statue
Forêt
Statue
Poitrine
Sein
Désir
Situation
Réunion
Ratio, onis (f)
Rectus, a, um
Regio, ionis (f)
Regio,onis (f)
Religio, ionis (f)
Remedium, ii (n)
Res, rei (f)
Res, rei (f)
Ripa, ae (f)
Rogatio, ionis (f)
Ros, roris (m)
Rota, ae (f)
Rumor, oris (m)
Rus, ruris (n)
Sagitta, ae (f)
Saltus, us (m)
Saltus, us (m)
Salus, salutis (f)
Sanguis, inis (m)
Sapientia, ae (f)
Sapientia, ae (f)
Sapientia, ae (f)
Scelus, sceleris (n)
Schola, ae (f)
Scientia, iae (f)
Scientia, iae (f)
Secretus, a, um
Sedes, is (f)
Seges, segetis (f)
Semen, seminis (n)
Senex, senis (m f)
Sensus, us (m)
Sensus, us (m)
Sententia, ae (f)
Sepulchrum, i (m)
Sermo, onis (f)
Sermo, onis (f)
Serpens, entis (f m)
Sidus, sideris (n)
Signum, i (n)
Signum, i (n)
Silva, ae (f)
Simulacrum, i (n)
Sinus, sinus (m)
Sinus, sinus (m)
Sitis, is (f)
Situs, us (m)
Societas, atis (f)
- 122 -
Méthode de lecture du Latin
Société
Soleil
Souci
Sol
Pays
Rêve
Bruit
Bruit
Sœur
Aspect
Espèce
Espoir
Vie
Stade
Résidence
Statue
Situation
Etoile
Affection
Dernier
Soupçon
Auberge
Boutique
Tableau
Secret
Taureau
Maison
Toit
Terre
Temps qu’il fait
Temps, moment
Circonstance
Occasion
Fin
Dos
Terre
Chambre à coucher
Théâtre
Flûte
Ecriteau
Toge
Lit
Coussin
Passage
Lit de table
Trompette
Tombeau
Foule
Societas, atis (f)
Sol, solis (m)
Sollicitudo, inis (f)
Solum, i (m)
Solum, i (m)
Somnium, ii (n)
Sonitus, sonitus (m)
Sonus, i (m)
Soror, oris (f)
Species, speciei (f)
Species, speciei (f)
Spes, spei (f)
Spiritus, spiritus (m)
Stadium, ii (n)
Statio, stationis (f)
Statua, ae (f)
Status, us (m)
Stella, ae (f)
Studium, ii (n)
Supremus, a, um
Suspicio, ionis (f)
Taberna, ae (f)
Taberna, ae (f)
Tabula, ae (f)
Tacitus, a, um
Taurus, i (m)
Tectum, i (m)
Tectum, i (n)
Tellus, uris (f)
Tempestas, atris (f)
Tempus, oris (n)
Tempus, oris (n)
Tempus, oris (n)
Tenuis, e
Tergum, i (n)
Terra, ae (f)
Thalamus, i (m)
Theatrum, i (n)
Tibia, ae (f)
Titulus, i (m)
Toga, ae (f)
Torus, i (m)
Torus, i (m)
Transitus, us (m)
Triclinium, ii (n)
Tuba, ae (f)
Tumulus, i (m)
Turba, ae (f)
- 123 -
Méthode de lecture du Latin
Dernier
Eau
Usage
Utilité
Intérêt
Utilité
Raisin
Femme
Epouse
Santé
Vase
Rideau
Drogue
Ventre
Vent
Printemps
Parole
Mot
Réalité
Vêtement
Passé
Méthode
Rue
Voyage
Voie
Chemin, route
Moyen
Méthode
Voisin
Rôle
Victoire
Nourriture
Bourg
Village
Rue
Ferme
Vin
Homme
Force physique
Vertu
Force physique
Vie
Défaut
Voix
Parole
Mot
Peuple
Blessure
Ultimus, a, um
Unda, ae (f)
Usus, usus (m)
Usus, usus (m)
Utilitas, atis (f)
Utilitas, atis (f)
Uva, ae (f)
Uxor, oris (f)
Uxor, oris (f)
Valetudo, inis (f)
Vas, vasis (n)
Velum, i (m)
Venenum, i (n)
Venter, ventris (m)
Ventus, i (m)
Ver, veris (n)
Verbum, i (n)
Verbum, i (n)
Veritas, atis (f)
Vestis, is (f)
Vetera (n. pl.)
Via, ae (f)
Via, ae (f)
Via, ae (f)
Via, ae (f)
Via, ae (f)
Via, ae (f)
Via, ae (f)
Vicimus, i (m)
Vicis (f)
Victoria, ae (f)
Victus, us (m)
Vicus, i (m)
Vicus, i (m)
Vicus, i (m)
Villa, ae (f)
Vinum, i (n)
Vir, viri (m)
Vires, virium (f pl)
Virtus, utis (f)
Vis (f)
Vita, ae (f)
Vitium, ii (n)
Vox, vocis (f)
Vox, vocis (f)
Vox, vocis (f)
Vulgus, i (n)
Vulnus, us (m)
- 124 -
Méthode de lecture du Latin
Air
Visage
Vultus, us (m)
Vultus, us (m)
8.2. Les verbes
Abdo, is, ere, abdidi, abditum
Abduco, is, ere, duxi, ductum
Abluo, is, ere, lui, lutum
Abluo, is, ere, lui, lutum
Abnuo, is, ere, ui
Abripio, is, ere, ripui, reptum
Abruo, is, ere, obrui, obrutum
Abscedo, is, ere, cessi, cessum
Absumo, is, ere, sumpsi, sumptum
Absumo, is, ere, sumpsi, sumptum
Accedo, is, ere, cessi, cessum
Accido, is, ere, cidi
Accido, is, ere, cidi
Accido, is, ere, cidi
Accipio, is, ere, cepi, ceptum
Accipio, is, ere, cepi, ceptum
Accipio, is, ere, cepi, ceptum
Acuo, is, ere, acui, acutum
Adamo, as, are, avi, atum
Addo, is, ere, addidi, additum
Adeo, is, ire, ivi(ii), itum
Adfigo, is, ere, fixi, fixum
Adhibeo, es, ere, ui, aitum
Adjuvo, as, are, juvi, jutum
Admitto, is, ere, misi, missum
Adpono, is, ere, posui, positum
Adrado, is, ere, rasi, rasum
Adrideo, es, ere, risi, risum
Adrideo, es, ere, risi, risum
Adsumo, is, ere, sumpsi, sumptum
Adsurgo, is, ere, rexi, surrectum
Adtollo, is, ere
Adtraho, is, ere, traxi, tractum
Adverto, is, ere, verti, versum
Advoco, as, are, avi, atum
Aegroto, as, are
Aequo, as, are, avi, atum
Ago, is, ere, agi, actum
Ago, is, ere, agi, actum
Ago, is, ere, egi, actum
Ago, is, ere, egi, actum
- 125 -
Cacher
Retirer
Laver
Baigner
Refuser de
Arracher
Ecraser
S’éloigner de
User
Détruire
S’approcher de
Tomber
Arriver
Tomber
Accepter
Subir
Apprendre
Aiguiser
Aimer
Ajouter
S’approcher de
Attacher
Employer
Aider
Admettre
Servir
Raser, tondre
Rire
Sourire
Emprunter
Se lever
Soulever
Tirer
Tourner
Appeler
Etre malade
Comparer
Faire
Agir
Pousser
Mener
Méthode de lecture du Latin
Ago, is, ere, egi, actum
Ago, is, ere, egi, actum
Ago, is, ere, egi, actum
Ambulo, as, are, avi, atum
Amitto, is, ere, misi, missum
Amo, as, are, avi, atum
Amplio, as, are, avi, atum
Amulo, as, are, avi, atum
Anteco, is, ire, ii, itum
Approbo, as, are, avi, atum
Appropinquo, as, are, avi, atum
Apto, as, are, avi, atum
Arguo, is, ere, argui, argutum
Aro, as, are, avi, atum
Aro, as, are, avi, atum
Aro, as, are, avi, atum
Aspicio, is, ere, pexi, pectum
Attero, is, ere, trivi, tritum
Attollo, is, ere
Attribuo, is, ere, i, utum
Audeo, es, ere, ausus sum
Audio, is, ire, audivi, auditum
Aufugio, is, ere, fugi
Augeo, es, ere, auxi, auctum
Aurigo, as, are, avi, atum
Battuo, is, ere
Bibo, is, ere, bibi, bibitum
Caedo, is, ere, cecidi, caesum
Calco, as, are, avi, atum
Calo, as, are, avi, atum
Cano, is, ere, cecini, centum
Capio, is, ere, cepi, captum
Careo, es, ere, carui, iturus
Carpo, is, ere, carpsi, carptum
Carpo, is, ere, carpsi, carptum
Castiga, as, are, avi, atum
Caveo, es, ere, cavi, cautum
Cedo, is, ere, cessi, cessum
Celebro, as, are, avi, atum
Celebro, as, are, avi, atum
Cello, is, ere
Cello, is, ere, cellui, celsum
Certo, as, are, avi, atum
Certo, as, are, avi, atum
Circumeo, ire, ii
Circumvenio, is, ire, i, ventum
Clamo, as, are, avi, atum
Coepio, is, ere, coepi, coeptum
- 126 -
Aller
Pousser
Mener
Se promener
Perdre
Aimer
Augmenter
Se promener
Surpasser
Approuver
Approcher
Préparer
Indiquer
Cultiver
Labourer
Cultiver
Apercevoir
Frotter
Elever
Donner
Oser
Ecouter, entendre
Fuir
Augmenter
Conduire (un char)
Battre
Boire
Tailler en pièces
Ecraser
Appeler
Chanter
Contenir
Manquer
Cueillir
Profiter de
Punir
Veiller sur
Marcher
Fréquenter
Célébrer
Frapper
Elever
Lutter
Combattre
Tourner autour
Encercler
Crier
Commencer
Méthode de lecture du Latin
Coepio, is, ere, coepi, coeptum
Coerco, es, ere, cui, citum
Cohibeo, es, ere, bui, bitum
Cohibeo, es, ere, bui, bitum
Cohibeo, es, ere, bui, bitum
Cohibeo, es, ere, bui, bitum
Cohortor, ari, atus sum
Collabor, eris, abi, lapsus sum
Colligo, is, ere, legi, lectum
Collo, is, ere
Colloco, as, are, avi, atum
Colloco, as, are, avi, atum
Colo, is, ere, colui, cultum
Colo, is, ere, colui, cultum
Colo, is, ere, colui, cultum
Colo, is, ere, volui, cultum
Comitor, are, atus sum
Commendo, as, are, avi, atum
Commoveo, es, ere, movi, motum
Communico, as, are, avi, atum
Comparo, as, are, avi, atum
Complector, aris, i, plexus sum
Compleo, es, ere, plevi, pletum
Compleo, es, ere, plevi, pletum
Compono, is, ere, ieci, iectum
Concipio, is, ere, cepi, ceptum
Concito, as, are, avi, atum
Concutio, is, ere, cussi, cussum
Condemno, as, are, avi, atum
Conduco, is, ere, duxi, ductum
Confiteor, eris, eri, fessus sum
Conicio, is, ere, ieci, iectum
Conjungo, is, ere, junxi, junctum
Conor, ari, atus sum
Conor, ari, atus sum
Consequor, eris, i, secutus sum
Consido, is, ere, sedi, sessum
Conspicio, is, ere, spexi, spectu
Constituo, is, ere, tui, tutum
Constituo, is, ere, tui, tutum
Construo, is, ere, struxi, uctum
Constungo, is, ere, inxi, ictum
Consulo, is, ere, sului, sultum
Consumo, is, ere, sumpsi, sumptum
Contraho, is, ere, traxi, tractum
Convenio, is, ire, veni, ventum
Corrigo, is, ere, rexi, rectum
Corrigo, is, ere, rexi, rectum
- 127 -
Commencer
Maintenir
Contenir
Maintenir
Empêcher
Contenir
Encourager
S’écrouler
Rassembler
Frapper
Placer
Arranger
Habiter
Cultiver
Veiller sur
Cultiver
Accompagner
Recommander
Secouer
Partager
Acquérir
Embrasser
Remplir
Compléter
Composer
Comprendre
Exciter
Troubler
Condamner
Louer
Avouer
Réunir
Joindre
Entreprendre
Essayer
Poursuivre
S’asseoir
Regarder
Décider
Comparer
Bâtir
Réprimer
Consulter
Consommer
Contracter
Venir
Corriger
Corriger
Méthode de lecture du Latin
Cremo, as, are, avi, atum
Creo, as, are, avi, atum
Creo, as, are, avi, atum
Cresco, is, ere, crevi, cretum
Curo, as, are, avi, atum
Curro, is, ere, cucurri, cursum
Damno, as, are, avi, atum
Debeo, es, ere, debui, debitum
Decipio, is, ere, cepi, ceptum
Decoro, as, are, avi, atum
Decutio, is, ere, cussi, cussum
Defendo, is, ere, fendi, fensum
Defungor, eris, fungi, unctus sum
Dejicio, is, ere, jeci, jectum
Deleo, es, ere, delevi, deletum
Deligo, is, ere, legi, lectum
Demonstro, as, are, avi, atum
Denuntio, as, are, avi, atum
Depono, is, ere, posui, positum
Deprehendo, is, ere, i, ensum
Descendo, is, ere, scendi, scensum
Desidero, as, are, avi, atum
Desum, dees, deesse, defui
Devenio, is, ire, veni, ventum
Dezicio, is, ere, jeci, jectum
Dico, is, ere, dixi, dictum
Disco, is, ere, didici
Disco, is, ere, didici
Discumbo, is, ere, cubui, cubitum
Disputo, as, are, avi, atum
Distinguo, is, ere, tinxi, tinctu
Distraho, is, ere, traxi, tractum
Distraho, is, ere, traxi, tractum
Distribuo, is, ere, i, utum
Divido, is, ere, visi, visum
Doleo, es, ere, ui, itum
Dominor, aris, ari, atus sum
Dono, as, are, avi, atum
Dormio, is, ire
Dubito, as, are, avi, atum
Duco, is, ere, duxi, ductum
Duco, is, ere, duxi, ductum
Duco, is, ere, duxi, ductum
Ducto, as, are, avi, atum
Edo, is, ere, edi, esum
Edo, is, ere, edidi, editum
Efficio, is, ere, feci, fectum
Effundo, is, ere, fudi, fusum
- 128 -
Brûler
Créer
Elire
Croître, grandir
Soigner, guérir
Courir
Condamner
Devoir
Attraper
Parer
Enlever
Défendre
Accomplir
Renverser
Effacer
Choisir
Montrer
Déclarer
Quitter
Découvrir
Descendre
Regretter
Manquer à
Arriver à
Renverser
Parler, dire
Apprendre
Etudier
Se coucher
Discuter
Varier
Diviser
Rompre
Distribuer
Séparer
Souffrir
Dominer
Donner
Dormir
Compter
Conduire
Mener
Conduire
Conduire
Manger
Publier
Faire en sorte
Disperser
Méthode de lecture du Latin
Egeo, es, ere, egui
Egeo, es, ere, egui
Egredior, eris, edi, essus sum
Eligo, is, ere, elegi, electum
Emitto, is, ere, emisi, emissum
Emo, is, ere, emi, emptum
Eo, is, ire, i(v)i, itum
Esse, sum, es, fui
Evenio, is, ire, veni, ventum
Excipio, is, ere, cepi, ceptum
Excito, as, are, avi, atum
Exclamo, as, are, avi, atum
Exerceo, es, ere, cui, citum
Exigo, is, ere, exegi, exactum
Existimo, as, are, avi, atum
Existo, is, ere, exstiti
Expecto, as, are, avi, atum
Expeto, is, ere, ivi (ii), itum
Explico, as, are, ui (avi), itum
Exspecto, as, are, avi, atum
Exstinguo, is, ere, inxi, inctum
Fendo, is, ere, fendi, fensum
Ferio, is, ire
Ferveo, es, ere, febui
Festino, as, are, avi, atum
Fieri, io, is, factus sum
Figo, is, ere, fixi, fixum
Finio, is, ire, finivi, finitum
Flere, eo, es, flevi, fletum
Fligo, is, ere, flexi, flictum
Fluo, is, ere, fluxi, fluxum
Fodio, is, ere, fodi, fossum
For, fari, fatus sum
Foveo, es, ere, fovi, fotum
Fubeo, es, ere, jussi, jussum
Fugio, is, ere, fugi, fugitum
Fundo, is, ere, fudi, fusum
Gemo, is, ere, gemui, gemitum
Gero, is, ere, gessi, gestum
Gero, is, ere, gessi, gestum
Gero, is, ere, gessi, gestum
Gratulor, ari, atus sum
Gratulor, ari, atus sum
Habeo, es, ere, habui, habitum
Habeo, es, ere, habui, habitum
Habito, as, are, avi, atum
Hortor, ari, atus sum
Icio, is, ere, ici, ictum
- 129 -
Avoir besoin de
Manquer
Sortir
Elire
Lâcher
Acheter
Aller
Vivre
Arriver
Prendre
Exciter
Crier
Exercer
Exiger
Penser
Se dresser
Attendre
Désirer
Expliquer
Attendre
Eteindre
Heurter
Frapper
Bouillir
Hâter
Devenir
Fixer
Finir
Pleurer
Battre
Couler
Creuser
Parler, dire
Chauffer
Ordonner
Fuir
Disperser
Gémir
Porter
Faire
Gérer
Remercier
Féliciter
Traiter
Avoir
Habiter
Exhorter
Frapper
Méthode de lecture du Latin
Icio, is, ere, ici, ictum
Impedio, is, ire, ivi, itum
Impendeo, es, ere
Incipio, is, ere, cepi, ceptum
Indico, as, are, avi, atum
Induo, is, ere, indui, indutum
Inire, eo, is, inii, initum
Inscipio, is, ere, pexi, ipectum
Instituo, is, ere, i, itum
Instituo, is, ere, i, utum
Insto, as, are, institi
Insto, as, are, institi
Instruo, is, ere, truxi, tructum
Interrogo, as, are, avi, atum
Intro, as, are, avi, atum
Invito, as, are, avi, atum
Iter facere
Jacio, is, ere, jeci, jactum
Jacto, as, are, avi, atum
Jacto, as, are, avi, atum
Judico, as, are, avi, atum
Juvo, as, are, juvi, jutum
Laboro, as, are, avi, atum
Laedo, is, ere, laesi, laesum
Laudo, as, are, avi, atum
Laudo, as, are, avi, atum
Lavo, as, are, lavi, lautum
Lego, is, ere, legi, lectum
Ligo, as, are, avi, atum
Lingo, is, ere, linxi, linctum
Litteris studere
Loco, as, are, avi, atum
Loquor, eris, loqui, locutus sum
Ludo, is, ere, lusi, lusum
Malle, malo, mavis, malui
Maneo, es, ere, mansi, mansum
Maneo, es, ere, mansi, mansum
Mareo, es, ere, merui, meritum
Meare, o, are
Meare, o, as
Meare, o, as
Meare, o, us
Memini, isti, isse
Mereo, es, ere, merui, meritum
Metior, iris, iri, mensu sum
Minor, ari, atus sum
Minuo, is, ere, minui, minutum
Miror, ari, atus sum
- 130 -
Frapper
Empêcher
Menacer
Entreprendre
Indiquer
Revêtir
Entrer
Examiner
Ordonner
Régler
Presser
Serrer
Construire
Interroger
Entrer
Inviter
Voyager
Lancer, jeter
Lancer, jeter
Vanter
Décider
Aider
Travailler
Blesser
Louer
Approuver
Laver
Lire
Attacher
Lécher
Etudier
Placer
Parler, dire
Jouer
Préférer
Demeurer
Rester
Gagner
Passer
Aller
Passer
Passer
Se souvenir
Mériter
Mesurer
Menacer
Diminuer
Admirer
Méthode de lecture du Latin
Mitto, is, ere, misi, missum
Moderor, ari, atus sum
Molier, iris, iri, molitus sum
Molior, iris, iri, molitus sum
Molior, iris, iri, molitus sum
Monstro, as, are, avi, atum
Mulceo, es, ere, mulsi, mulsum
Muto, as, are, avi, atum
Muto, as, are, avi, atum
Muto, as, are, avi, atum
Nanciscor, eris, i, nactus sum
Nanciscor, eris, i, nactus sum
Narro, as, are, avi, atum
Nascor, eris, nasci, natus sum
Necto, is, ere, nexi, nexu
Negligo, is, ere, glexi, glectum
Nego, as, are, avi, atum
Nosco, is, ere, novi, notum
Noto, as, are, avi, atum
Numero, as, are, avi, atum
Occido, is, ere, occidi, occasum
Occido, is, ere, occidi, occisum
Odi, odisti, odisse, osus sum
Omitto, is, ere, omisi, omissum
Onero, as, are, avi, atum
Operio, is, ire, operui, opertum
Opinor, ari, atus sum
Opprimo, is, ere, pressi, pressum
Orno, as, are, avi, atum
Pando, is, ere, i, pansum
Pango, is, ere, pepigi, pactum
Pango, is, ere, pepigi, pactum
Pareo, es, ere, parui, paritum
Pareo, es, ere, parvi, paritum
Pasco, is, are, pavi, pactum
Patefacio, is, ere, feci, factum
Patior, eris, passus sum
Patior, eris, passus sum
Pello, is, ere, pepuli, pulsum
Pendo, is, ere, pependi, pensum
Percipio, is, ere, cepi, ceptum
Pereo, is, ire, ivi (ii), itum
Perferre, fero, fers, tuli, latum
Peri, iris, iri, peritus sum
Peri, iris, iri, peritus sum
Persevero, as, are, avi, atum
Persevero, as, are, avi, atum
Persuadeo, es, ere, suasi, suasum
- 131 -
Envoyer
Régler
Préparer
Déplacer
Préparer
Montrer
Caresser
Déplacer
Echanger
Changer
Rencontrer
Obtenir
Raconter
Naître
Lier, nouer
Négliger
Refuser
Savoir
Noter
Compter
Tomber
Tuer
Haïr
Oublier
Charger
Fermer
Croire
Opprimer
Parer
Etendre
Enfoncer
Fixer
Apparaître
Obéir
Nourrir
Ouvrir
Subir
Souffrir
Pousser
Peser
Saisir
Mourir
Exécuter
Essayer
Tenter
Persévérer
Continuer
Persuader
Méthode de lecture du Latin
Pertimesco, is, ere, timui
Pingo, is, ere, pinxi, pictum
Plaudo, is, ere, plausi, plausum
Plecto, is, ere, plexi, plexum
Plecto, is, ere, plexi, plexum
Plecto, is, ere, plexi, plexum
Pono, is, ere, possui, positum
Pono, is, ere, posui, positum
Porrigo, is, ere, rexi, rectum
Porto, as, are, avi, atum
Posco, is, ere, poposci
Posco, is, ere, poposci
Possum, potes, posse, potui
Postulo, as, are, avi, atum
Praedico, as, are, avi, atum
Praefero, fers, ferre, tuli, latu
Praesto, as, are, stiti, statum
Praesto, as, are, stiti, statum
Probo, as, are, avi, atum
Produco, is, ere, duxi, ductum
Produco, is, ere, duxi, ductum
Proficio, is, ere, feci, ectum
Proficiscor, eris, i, fectus sum
Proicio, is, ere, ieci, iectum
Pronuntio, as, are, avi, atum
Pronuntio, as, are, avi, atum
Propero, as, are, avi, atum
Propono, is, ere, posui, positum
Puto, as, are, avi, atum
Puto, as, are, avi, atum
Puto, as, are, avi, atum
Quaero, is, ere, sivi, situ
Quaero, is, ere, sivi, situ
Quaoso, quaesumus, quaesii
Quatio, is, ere, quassum
Quiesco, is, ere, quieui, quietum
Recipio, is, ere, cepi, ceptum
Recuso, as, are, avi, atum
Reddo, is, ere, reddi, redditum
Redeo, redis, redire
Rego, is, ere, rexi, rectum
Reicio, is, ere, reieci, reiectum
Reor, reris, reri, ratus sum
Resisto, is, ere, restiti
Respondeo, es, ere, pondi, ponsum
Retineo, es, ere, tinui, tentum
Rideo, es, ere, risi, risum
Rogo, as, are, avi, atum
- 132 -
Redouter
Peindre
Applaudir
Plier
Tresser
Plier
Déposer
Poser
Offrir
Porter
Demander
Exiger
Pouvoir
Demander
Vanter
Présenter
Garantir
Prouver
Prouver
Produire
Prolonger
Avancer
Partir
Abandonner
Raconter
Publier
Hâter
Proposer
Penser
Compter
Douter
Chercher
Demander
Prier
Secouer
Se reposer
Recevoir
Refuser
Rendre
Revenir
Exercer
Rejeter
Calculer
Résister à
Répondre
Arrêter
Rire
Interroger
Méthode de lecture du Latin
Rogo, as, are, avi, atum
Rumpo, is, ere, rupi, ruptum
Ruo, is, ere, rui, rutum
Ruo, is, ere, rui, rutum
Salio, is, ire, ui, tum
Saluto, as, are, avi, atum
Scando, is, ere, scandi, scansum
Scribo, is, ere, scripsi, scriptum
Seco, as, are, secui, sectum
Sector, ari, atus sum
Sector, ari, atus sum
Sentio, is, ire, sensi, sensum
Sequor, eris, sequi, secutus sum
Sero, is, ere, servi, sertum
Sero, is, ere, servi, sertum
Sero, is, ere, sevi, satum
Sero, is, ere, sevi, satum
Servo, as, are, avi, atum
Sisto, is, ere, stiti
Spargo, is, ere, sparsi, sparsum
Specto, as, are, avi, atum
Spero, as, are, avi, atum
Spiro, as, are, avi, atum
Spiro, as, are, avi, atum
Spolio, as, are, avi, atum
Sto, as, are, steti, statum
Stringo, is, ere, strinxi, ictum
Suadeo, es, ere, suasi, suasum
Subigo, is, ere, subegi, subactum
Sublevo, as, are, avi, atum
Subsequor, eris, i, secutus sum
Sum, es, esse, fui
Supero, as, are, avi, atum
Supero, as, are, avi, atum
Surgo, is, ere, surrexi, rectum
Suscipio, is, ere, capi, ceptum
Suspendo, is, ere, pendi, pensum
Suspicio, is, ere, pexi, pectum
Sustineo, es, ere, tinui, tentum
Sustineo, es, ere, tinui, tentum
Sustineo, es, ere, tinui, tentum
Tango, is, ere, tetigi, tactum
Tego, is, ere, texi, tectum
Tego, is, ere, texi, tectum
Tello, is, ere, sustuli, sublatum
Tempto, as, are, avi, atum
Tempto, as, are, avi, atum
Teneo, es, ere, tenui, tentum
- 133 -
Prier
Briser
Renverser
S’écrouler
Sauter
Saluer
Monter
Ecrire
Couper
Suivre
Poursuivre
Sentir
Suivre
Raisonner
Exposer
Planter
Semer
Garder
Arrêter
Répandre
Observer
Espérer
Respirer
Souffler
Dépouiller
Se tenir debout
Serrer
Conseiller
Réduire
Soulager
Suivre de près
Etre
Vaincre
Rester
Se dresser
Accueillir
Suspendre
Admirer
Soutenir
Retenir
Soutenir
Toucher
Couvrir
Protéger
Lever, soulever
Attaquer
Tenter
Tenir
Méthode de lecture du Latin
Teneo, es, ere, tenui, tentum
Tento, as, are, avi, atum
Tento, as, are, avi, atum
Tero, is, ere, trivi, tritum
Terreo, es, ere, terrui, territum
Testor, ari, atus sum
Tollo, is, ere, sustuli, sublatum
Torqueo, es, ere, torsi, tortum
Torreo, es, ere, torrui, tostum
Tracto, as, are, avi, atum
Trado, is, ere, tradidi, traditum
Traicio, is, ere, jeci, jectum
Transeo, is, ire, ii, itum
Transfero, fers, ferre, tuli, lat
Transfero, fers, ferre, tuli, lat
Transfero, fers, ferre, tuli, latu
Transire, eo, is, ii, itum
Transire, eo, is, ii, itum
Transire, eo, is, ii, itum
Transmitto, is, ere, misi, missum
Trepido, as, are, avi, atum
Tueor, eris, eri, tuitus sum
Tueor, eris, eri, tuitus sum
Tueor, eris, eri, tuitus sum
Urgeo, es, ere, ursi
Uro, is, ere, ussi, ustum
Vado, is, ere
Versor, ari, atus sum
Veto, as, are, vetui, vetitum
Video, es, ere, vidi, visum
Vinco, is, ere, vici, victum
Vinco, is, ere, vici, victum
Vindico, as, are, avi, atum
Viso, is, ere, visi, visum
Viso, is, ere, visi, visum
Vitam agere
Vito, as, are, avi, atum
Vivo, is, ere, vixi, victum
Volo, as, are, avi, atum
Volo, vis, velle, volui
Volo, vis, velle, volui
Volo, vis, velle, volui
Voluo, is, ere, volui, volutum
Vulnero, as, are, avi, atum
- 134 -
Tenir
Toucher
Attaquer
Broyer
Effrayer
Témoigner
Soulever
Tordre
Griller
Traiter
Confier
Traverser
Franchir
Transporter
Traduire
Transporter
Passer
Traverser
Passer
Transmettre
S’inquiéter
Garder
Protéger
Observer
Presser
Brûler
Aller
Demeurer
Interdire
Voir
Vaincre
Surpasser
Punir
Voir
Visiter
Passer sa vie
Eviter
Vivre
Voler
Désirer
Vouloir
Désirer
Rouler
Blesser
Méthode de lecture du Latin
8.3. Les adjectifs
Secret
Aigu
Vif
Aigu
Egal
Juste
Equitable
Egal
Vif
Blanc
Autre
Haut
Profond
Etroit
Serré
Anxieux
Dur
Sec
Noir
Audacieux
Heureux
Joli
Charmant
Généreux
Bon
Honnête
Brave
Tôt
Court
Aveugle
Bleu
Chaud
Rusé
Blanc
Blanc
Capable
Cher
Pur
Creux
Fier
Célèbre
Prompt
Sûr
Rapide
Prompt
Abditus, a, um
Acer, acris, acre
Acer, acris, acre
Acutus, a, um
Aequalis, e
Aequus, a, um
Aequus, a, um
Aequus, a, um
Alacer, cris, cre
Albus, a, um
Alius, a, ud
Altus, a, um
Altus, a, um
Angustus, a, um
Angustus, a, um
Anxius, a, um
Arduus, ua, um
Aridus, a, um
Ater, atra, atrum
Audax, cis
Beatus, a, um
Bellus, a, um
Bellus, a, um
Benignus, a, um
Bonus, a, um
Bonus, a, um
Bonus, a, um
Brevi
Brevis, e
Caecus, a, um
Caeruleus, a, um
Calidus, a, um
Callidus, a, um
Candidus, a, um
Canus, a, um
Capax, acis
Carus, a, um
Castus, a, um
Cavus, a, um
Celcus, a, um
Celeber, bris, bre
Celer, aris, ere
Certus, a, um
Citus, a, um
Citus, a, um
- 135 -
Méthode de lecture du Latin
Clair
Connu
Illustre
Doux
Convenable
Commun
Convenable
Conscient
Remarquable
Fréquent
Cruel
Epais
Serré
Favorable
Difficile
Durable
Riche
Cher
Doux
Dur
Haut
Remarquable
Haut
Irrité
Cultivé
Fier
Petit
Faible
Petit
Faible
Facile
Favorable
Faux
Fertile
Heureux
Féroce
Sauvage
Sauvage
Fatigué
Gai
Ferme
Laid
Honteux
Beau
Fort
Courageux
Fréquent
Froid
Clarus, a, um
Clarus, a, um
Clarus, a, um
Clemens, entis
Commodus, a, um
Communis, e
Congruens, ntis
Conscius, ia, ium
Conspicuus, a, um
Creber, bra, brum
Crudelis, e
Densus, a, um
Densus, a, um
Dexter, tra, trum
Difficilis, e
Diuturnus, a, um
Divis, itis
Dulcis, e
Dulcis, e
Durus, a, um
Editus, a, um
Egregius, a, um
Elatus, a, um
Erratus, a, um
Eruditus, a, um
Excelsus, a, um
Exiguus, a, um
Exiguus, a, um
Exiguus, a, um
Exiguus, a, um
Facilis, e
Facilis, e
Falsus, a, um
Fecundus, a, um
Felix, icis
Ferox, ocis
Ferox, ocis
Ferus, a, um
Fessus, a, um
Festus, a, um
Firmus, a, um
Foedus, a, um
Foedus, a, um
Formosus, a, um
Fortis, a
Fortis, e
Frequens, entis
Frigidus, a, um
- 136 -
Méthode de lecture du Latin
Grand
Lourd
Sérieux
Grave
Lourd
Sérieux
Pénible
Sérieux
Honnête
Bas
Humble
Lâche
Paresseux
Brillant
Illustre
Célèbre
Actif
Mauvais
Vide
Vain
Mou
Malheureux
Faible
Injuste
Remarquable
Tendu
Juste
Joyeux
Content
Prospère
Défavorable
Large
Généreux
Large
Doux
Lent
Souple
Léger
Libre
Riche
Loin
Long
Triste
Affligé
Magnifique
Grand
Mauvais
Méchant
Grandis, e
Gravis, e
Gravis, e
Gravis, e
Gravis, e
Gravis, e
Gravis, e
Gravitas, atis
Honestus, a, um
Humilis, e
Humilis, e
Ignavus, a, um
Ignavus, a, um
Illustris, e
Illustris, e
Illustris, e
Impiger, gra, grum
Improbus, a, um
Inanis, e
Inanis, e
Iners, ertis
Infelix, licis
Infirmus, a, um
Iniquus, a, um
Insignis, e
Intentus
Justus, a, um
Laetus, a, um
Laetus, a, um
Laetus, a, um
Laevus, a, um
Largus, a, um
Largus, a, um
Latus, a, um
Lenis, e
Lentus, a, um
Lentus, a, um
Levis, e
Liber, bra, brum
Locuples, etis
Longe
Longus, a, um
Maestus, a, um
Maestus, a, um
Magnificus, a, um
Magnus, a, um
Malus, a, um
Malus, a, um
- 137 -
Méthode de lecture du Latin
Bon
Mûr
Médiocre
Pur
Malheureux
Doux
Modeste
Ennuyeux
Pénible
Mou
Souple
Nombreux
Propre
Inévitable
Nécessaire
Noir
Célèbre
Connu
Neuf
Nu
Obscur
Opportun
Petit
Pauvre
Dangereux
Habile
Paresseux
Gras
Riche
Fertile
Paisible
Calme
Plat
Uni
Clair
Aisé
Plein
Capable
Illustre
Présent
Bon
Honnête
Profond
Facile
Proche de
Propre
Prudent
Beau
Manis, is
Maturus, a, um
Mediocris, e
Merus, a, um
Miser, a, um
Mitis, e
Modestus, a, um
Molestus, a, um
Molestus, a, um
Mollis, e
Mollis, e
Multi, ae, a
Mundus, a, um
Necessarius, a, um
Necessarius, ia, ium
Niger, gra, grum
Nobilis, e
Notus, a, um
Novus, a, um
Nudus, a, um
Obscurus, a, um
Opportunus
Parvus, a, um
Pauper, eris
Pericolosus, a, um
Peritus, a, um
Piger, gra, grum
Pinguis, e
Pinguis, e
Pinguis, e
Placidus, a, um
Placidus, a, um
Planus, a, um
Planus, a, um
Planus, a, um
Planus, a, um
Plenus, a, um
Potis, e
Praeclarus, a, um
Praesens, ntis
Probus, a, um
Probus, a, um
Profundus, a, um
Promptus, a, um
Propinquus, a, um
Proprius, ia, ium
Prudens, tis
Pulcher, chra, chrum
- 138 -
Méthode de lecture du Latin
Pur
Tranquille
Paisible
Rapide
Rare
Frais
Juste
Droit
Ridicule
Rouge
Grossier
Furieux
Sain
Intelligent
Sage
Secret
Lent
Paresseux
Tardif
Sérieux
Grave
Sérieux
Sévère
Sec
Semblable
Simple
Maladroit
Fâcheux
Défavorable
Solide
Solide
Troublé
Inquiet
Sale
Brillant
Sot
Appliqué
Sot
Stupide
Frais
Orgueilleux
Secret
Silencieux
Lent
Tendre
Mince
Faible
Faible
Purus, a, um
Quietus, a, um
Quietus, a, um
Rapidus, a, um
Rarus, a, um
Recens, entis
Rectus, a, um
Rectus, a, um
Ridiculus
Ruber, bra, rum
Rusticus, a, um
Saevus, a, um
Sanus, a, um
Sapiens, ntis
Sapiens, ntis
Secretus, a, um
Segnis, e
Segnis, e
Serus, a, s-um
Severus, a, um
Severus, a, um
Severus, a, um
Severus, a, um
Siccus, sicca, siccum
Similis, e
Simplex, icis
Sinister, a, um
Sinister, tra, trum
Sinister, tra, trum
Solidus, a, um
Solidus, a, um
Sollicitus, a, um
Sollicitus, a, um
Sordidus, a, um
Splendidus, a, um
Stolidus, a, um
Studiosus, a, um
Stultus, a, um
Stultus, a, um
Sumptus, a, um
Superbus, a, um
Tacitus, a, um
Tacitus, a, um
Tardus, a, um
Tener, ra, rum
Tenuis, e
Tenuis, e
Tenuis, e
- 139 -
Méthode de lecture du Latin
Timide
Sévère
Tout
Inquiet
Triste
Laid
Honteux
Sûr
Utile
Fort
Fort
Creux
Vain
Violent
Rapide
Juste
Réel
Vieux
Vil
Vert
Vicieux
Vif
Rapide
Timidus, a, um
Tivitis, e
Totus, a, um
Trepidus, a, um
Tristis, e
Turpis, e
Turpis, e
Tutus, a, um
Utilis, e
Valde
Validus, a, um
Vanus, a, um
Vanus, a, um
Vehemens, ntis
Velox, ocis
Verus, a, um
Verus, a, um
Vetus, eris
Vilis, e
Viridis, is, veride
Vitiosus, a, um
Vivus, a, um
Volucer, e
8.4. Les numéraux
Aliquantum, paulo, paulum, aliquanto
Aliquot
Centum
Circa + acc.
Complures, a (-ium)
Decem
Decimus, a, um
Dimidius, a, um
Duo, duae, duo
Duodecim
Geminus, a, um
Mille
Multum, multo, magnopere
Nemo, ini
Non nulli, ae, a
Novem
Novus, a, um
Octavus, a, um
Octo
- 140 -
Un peu
Quelques
Cent
Environ
Plusieurs
Dix
Dixième
Demi
Deux
Douze
Double
Mille
Beaucoup
Nul
Plusieurs
Neuf
Neuvième
Huitième
Huit
Méthode de lecture du Latin
Pair
Part
Premier
Premier
Quatrième
Quatre
Cinq
Cinquième
Chaque
Second
Sept
Six
Troisième
Trois
Trente
Un
Vingt
Par, paris
Pars, partis
Primus, a, um
Princeps, a, um
Quartus, a, um
Quattuor
Quinque
Quintus, a, um
Quisque, quae-, quidSecundus, a, um
Septem
Sex
Tertius, a, um
Tres, tres, tria
Triginta
Unus, a, um
Viginti
8.5. Les pronoms
Quelque chose
Autre
L’autre
Alors
Tous les autres
Pourquoi
Je, moi
Là (mouvement)
Ici (lieu où on est)
Ici (avec mouvement)
Ici
Là (situation)
Alors
Le même
Là
Là-bas (lieu où on est)
Là-bas (direction)
Là-bas (lieu où on va)
Lui-même
Il
Celui-ci
Ce
Ainsi
Beaucoup
Personne
Rien
Aliquis, a, id
Alius, alia, aliud
Alter, a, um
Atqui
Ceteri, ceterae, cetera
Cur
Ego, me, mei, mihi (mi), me
Eo
Hic
Huc
Ibi
Ibi
Ibi
Idem, eadem, idem
Ille, illa, illud
Illic
Illo
Illuc
Ipse, ipsa, ipsum
Is, ea, id
Is, ea, id
Iste, ista, istud
Ita
Multi, multae, multa
Nemo
Nihil
- 141 -
Méthode de lecture du Latin
Plusieurs
Nous
Tout, tous
Quel
Que
Combien
Combien
Pourquoi
Pourquoi
Comment
Lequel
Certain
Un certain
Quelqu’un, quelque chose
Comment ne … pas
Qui
Où
Comment
Combien
Soi
Ainsi
Tel, untel
Tu, toi
Alors
Alors
Où
Ensemble
Lequel des deux
Vous
Non nulli, es, a
Nos, nostri (nostrum), nobis
Omnis, is, e
Qualis, qualis, quale
Quam, qui, quae, quod
Quantum
Quantus, a, um
Quapropter
Quare
Qui
Qui, quae, quod
Quidam, quaedam, quoddam
Quidam, quaedam, quoddam
Quiddam, quaedam, quiddam
Quin
Quis, quae, quid
Quo
Quomodo
Quot
Se, sui, sibi, se
Sic
Talis, talis, tale
Tu, tu, te, tui, tibi, te
Tum
Tunc
Ubi
Una, pariter
Uter, utra, utrum
Vos, vostri (vostrum), vobis
8.6. Les adverbes
Jusqu’ici
Tout à fait
Justement
Partout
Davantage
Auparavant
Auparavant
Mais
Alors
Ou bien
Mais
Bien
Deux fois
Tôt
Ad huc
Admodum
Aeque
Alibi
Amplius
Ante
Antea
At
Atqui
Aut
Autem
Bene
Bis
Brevi
- 142 -
Méthode de lecture du Latin
Brevi
Celeriter
Certe
Certe
Cito
Clam + abl.
CoColCorCreber, bra, brum
Dehinc
Dehinc,
inde,
posterius,
postea
Demum
Demum
Denique
Enam
Enim
Eo, adeo
Et
Et
Etiam
Etiam
Etiam
Etiamsi
Fere
Fortasse
Forte
Fortisan
Frequens, ntis
Frustra
Haud
Haud
Ibi
Immo
Immo
Intra + acc.
Invicem
Jam
Jam
Jam
Jam
Longe
Male
Maxime
Maxime
Modo
Modo
Bientôt
Rapidement
Certainement
En tout cas
Vite
A l’insu de
Entièrement
Entièrement
Entièrement
Fréquent
Désormais
deinde, Ensuite
Précisément
Seulement
Enfin
En effet
En effet
Tellement
Même
Aussi
Même
Encore
Aussi
Même si
Presque
Peut-être
Par hasard
Peut-être
Fréquent
En vain
Pas du tout
Ne… pas
Alors
Même
Bien plus
Avant
Mutuellement
Déjà
Bientôt
Désormais
Dorénavant
Loin
Mal
Très
Surtout
A l’instant
Seulement
- 143 -
Méthode de lecture du Latin
Bientôt
Bien
En vain
En vain
En vain
Trop
Ne… pas
Maintenant
Récemment
Jadis
Autrefois
Tout à fait
Entièrement
Presque
Ensemble
Pareillement
Peu à peu
Complètement
Tout à fait
Surtout
En outre
Avant
D’abord
Auparavant
Loin
En tout cas
Autrefois
En bref
Bien plus
En effet
Autrefois
Aussi
Soudain
Soudain
De nouveau
Souvent
Au moins
Tout à fait
Assez
Mais
Toujours
Seulement
Aussitôt
Aussitôt
Soudain
En outre
Avant
Tellement, si
Mox
Multo
Nequicquam
Nequidquam
Nequiquam
Nimis
Non
Nunc
Nuper
Olim
Olim
Omnino
Omnino
Paene
Pariter
Pariter
Paulatim
PerPlane
Praesertim
Praeterea
PriPrimum, prius, primo
Prius
Procul
Profecto
Quamdam
Quid plura
Quin (etiam)
Quippe
Quondam
Quoque est
Repente
Repentinus, a, um
Rursus
Saepe
Saltem
Sane
Satis
Sed
Semper
Solum
Statim
Confestim
Subito
SuperSupra + acc.
Tam
- 144 -
Méthode de lecture du Latin
Aussi
Enfin
Seulement
Alors
Alors
Partout
De plus
En outre
Jamais
Ensemble
En tout cas
Ou bien
Même
Ou bien
Mais
Mais
Au contraire
Tam… quam
Tandem
Tantum
Tum
Tunc
Ubique
Ultro
Ultro
Umquam
Una
Utique
-ve
Vel
Vel
Vero
-vero
Verum, vero
8.7. Les prépositions
Contre
Par
De
Depuis
Loin de, depuis
Vers
Contre
Devant
Devant
Chez, près de
Quant à
A cause de
Vers
Autour de
Avec
Avec
En face de
En présence de
Avec
Pendant
De
Depuis
Du haut de, depuis
Jusqu’à ce que
Jusqu’à ce que
D’après
A + abl.
Ab + abl.
Ab + abl.
Ab + abl.
Ab/a + abl.
AdAdversus + acc.
AnteAnte + acc.
Apud + acc.
Autem
Causa (après génitif)
Circa + acc.
Circum + acc.
CoComContra + acc.
Coram + abl.
Cum + abl.
De + abl.
De + abl.
De + abl.
De + abl.
Donec
Dum
E + abl.
- 145 -
Méthode de lecture du Latin
A partir de
Contre
D’après
A partir de
Hors de, parmi
Excepté
En dehors de
Pour
Sur
Sur
Contre
En, dans
Dans
Pour
En, dans
Envers
A la manière de
Pendant
Sur
Près de
Sauf
Sauf
A cause de
En présence de
Au moyen de
A travers
Pendant
Après
Excepté
Le long de
Devant
Devant, pour
A la place de
Près de
Près de
Le long de
Sans
Sous
Sous
Sur
Sur
Au-dessus de
Afin que
Quant à
E + abl.
Erga + acc.
Ex + abl.
Ex + abl.
Ex/e + abl.
Extra + acc.
Extra + acc.
Gratia (après génitif)
IlImInIn + abl.
In + abl.
In + acc.
In + acc.
In + acc.
Instar + génitif
Inter + acc.
IrJuxta + acc.
Ni
Nisi
Ob + acc.
Palam + abl.
Per + acc.
Per + acc.
Per + acc.
Post + acc.
Praeter + acc.
Praeter + acc.
Pro + abl.
Pro + abl.
Pro + abl.
Prope + acc.
Prope + acc.
Secundum + acc.
Sine + abl.
Sub + abl.
Sub + acc.
Super + abl.
Super + acc.
Supra + acc.
Ut
-vero
- 146 -
Méthode de lecture du Latin
8.8. Les conjonctions
Ac
Ac
Alias
Aliter
Antequam + ind./subj.
Atque
Atque
Aut
Autem
Cum
Cum + ind.
Cum + ind.
Cum + subj.
Cum… tum
Deinde
Donec + ind.
Donec + subj.
Dum + ind.
Dum + subj.
Egitur
Enim
Ergo
Ergo
Et
Etiam
Igitur
Ita
Modo… modo
Nam
Ne + subj.
Nec
Nisi + ind./subj.
Postquam + ind./subj.
Potius
Propterea
QuaeQuamquam
Quando
Quando + ind./subj.
Quare
Quasi + subj.
-que
-quia
Quia + ind./subj.
Quidem
Et
Que
Autrement
Autrement
Avant que
Et
Que
Ou
Mais
Puisque
Quand
Lorsque
Alors que
Non seulement
Ensuite
Aussi longtemps que
Jusqu’à ce que
Tandis que
Pourvu que
Donc
En effet
Donc
Par conséquent
Et
Aussi
C’est pourquoi
Si
Tantôt… tantôt
En effet
Que ne… pas
Et ne… pas
Si ne… pas
Après que
Plutôt
Parce que
N’importe quel
Quoique
Puisque
Quand
Itaque
Comme si
Et
Parce que
Parce que
Certe
- 147 -
Méthode de lecture du Latin
Quilibet
QuodQuod + ind./subj.
Quoque
Sed
Si
Si + ind./subj.
Sicut + ind.
Tam… quam
Tam… ut
Ubi + ind.
Ut + ind.
Ut + subj.
Vel
Vero
N’importe quel
N’importe quel
A savoir que
Aussi
Mais
Si
Si
Comme
Si
Si
Quand
Quand, comme
Que
Mais
Mais
- 148 -
Méthode de lecture du Latin
9. APPLICATIONS DE LA METHODE
- 149 -