A QUOI SERVENT LES PRISONS? REFLEXIONS D`UN
Transcription
A QUOI SERVENT LES PRISONS? REFLEXIONS D`UN
! "! ##$ #"%# & '$()$ ' $ "* $ " + $+& (,& !"*$ & $ #' ! . $ !/ " *$ 0" ! " *1)( ' $ 02* &* *$" + $ #&1 ! *! ,#3 $ 0 $! $ + " ! % + "# 0+ $ * *! +3 +*! ' $ ( ! 2* & ,#3 $ 0 + &*$ 3# $ 1$ % ! 0'$ # !" ! ! +$$ 4 #( 2* ( ! ! *1 +3 $ +3 ! . ' $* " $& $ " ( $ &2* & ! $ ,&!+ + 5 $/ * & &+ *$ $ *$ * " * / ,* " + $ &! ' " 4$" "#( ! $$ 2* & '$ ! ! $ ! . $ !/ ! *+ ! $ $0& '$ ! 6* ! *! $ 7& $ ) (' $ ! " ! ! + ##0( ! " * $"+ &( ! " #$! " + & * 2* &! &*$'$ 8 "3 , *" / *! * $ + $! 0" ! & ' % 2* * ! 0" 1 '& 2* $' *$ 2* & '$ ! ! $! ' 0! $ # �. + 2* &'! ! '*,& 2* ! %#!#$& & ( !" " & 6 * + ! ' $+*&$9 + & *5+ # ! + ! #! 8$ 2* & $ & *& #( ! !" + & &5& .:'$ # !" ! 1 '& + ( ! * ('& + (!0 ( . " *$ +3 , ! " #$! (8( + ! $"+ $ / * 1(! $! " !+0" ! *! '$( $ ('0& " #$! $ ! $" !! & &( ! ! 2*# ' *$6 * $& + !" (! ! . *! ' ! " '$ ! 9 ! * ! " +* $! " !+ ' " & '$ ! '$ # ! 0 ! ! " 6 *% ( ! 0( *&( ! " & '$ ! + (( + !" (! ! '$! !+# ' $*! + *$" : / ! *! " *1)( ('0! * # 2* $! 2* & 2* & * ! &$ ! . &('$ !! ( ! 0 ! $'' &! 0 *' % 02* & '$ ! + ! * ! " #$ ,& ,$2* " "#& !2* ! 1 GRANEC et ECCHAT. Département de Psychologie. Université de Picardie. Rue Salomon Mahlangu. 80025 Amiens. France. [email protected] 2 / / '4 +3 &% 1 '#$( ! & "# ! & '*! ! + (( - :& '$ # ! !0+ ! #+* . *! + (' $ ( ! 6 *%# !"# $,&0 "*! (*& * $ ; ,: & *''$ !0 + ! #+* . *! + (' $ ( ! 6 *%# !"# $,&0"*! (*& * ''# / % & "(! $ # . &! ! 2* $ #' !"* " ! ! &! . ' $! + *' $& " ! &2* & & &! ! (* ! $% $ "! " ! ! (# '$ ##$ # '$ + 2*&# !+ $ ! $ ! " $!% $& !%& + ! * ! " 1('& " " *1 4 ' " '*! !/ ! & " *1+ 0 ! !". + 2* & + (' $ ( ! 6 *%# !"# $,& 9 $ #' !"$ + ! &!+ $!% $& !%& : '' $ ( ! $ #2* (( ! " ! & **$ 0# ! " !!#& + ! #2* !+ <+3 * 2*& ! $= ! / >& 3 *$* ( ! 0& '4 +3 &% 1 '#$( ! & ! * ''$!" * 2* & " & '*! ! ! %#!#$& ! ?" #$! " + 2* &! *'' + ((*!#( ! 9 $ @!! $ 0 ABC0. + '$' : / > & ' ! " ('$ !! ( ! + (( $ ( ' $+*& )$ " '*! ! !+ $ '& * '$,& #( 2* 0! $ 5+ 2* ' $& " !+ + ! "#$,& 2* #' $ & + (' $ ( ! "#& + * *1 " &'! !& %# / 4 # 9ADD: * (( ! ''$ !" + 2* !0! * ! 4$ !"$! " !+ ' / * ( $ ! ' *$ ! *& %! $*! + $ ! ! (,$ " ' ! + !+ $ ! ! + '$,& )( 7 + (, ! + ('&1/ $2**! $,*! &'*! 2* & 2**! "*! ' ! " ('$ !! ( ! 02* &$ #*& !"5 &. , ! $ & + ! #2* ! + & "# ! ! " '*! ! & & 2* & & ##$'' & # '& * 3 *0! * " ! *'' $2*& !"0" ! " **$ 0. *! "(!* !0+3 ?& + !" (!#0" & $ #2* !+ " '' $ ! "*+ (' $ ( ! "#& + * *12* & * & *+ '*! !/ > &$0+ (( ! 6 * $ &1 !+ " & $ #+& * ! . '$ '#* # & # " ! 2* 0" ! + + '$ #+ 0&! % ' " $ "(!* $& '$, ,&# **$ " '' $ ! "*+ (' $ ( ! "#& + * *1+3 ?& + !" (!#+ $ 0' *$& *0 &! 4 " *$ **$2* & '$ !/ ! 0( $ 2* & 2**! ! '$ ! ! + $ $ ' !"' . + 2* ! $ ( &( ! ! ! !"' $ '*! ! '* 2*&! 4 ' 0" ! + "#+ !0&! ! ! 1 '$ " $ #"*$ & '$, ,&# **$ " $! %$ ! " & &/ 6 *% ! ' $ ( ! 2*&! 4 '$ 2* ( ! *+*! $& ! ! $ &('$ !! ( ! &(#&$ ! " & + !"* "* + !" (!#/ '$* ! & (*& *" " 2* + ! $ % ! 9 $ 0' $ 1('&0 4 #0 ADD: "#( ! $! 2* & ( 6$# " & ' '*& ! + $ +#$& $ #+ " / E 2* ! $ # &# ' * *! 6 *$ 4 . '$! !+ $ *! ' ! " ('$ !! ( ! & ! ( ! 2* & + *' ,& " ' 4$' *$ ! "#&/ '$ ! ! " !+ ' *! '*! !0 * ! "# ! '& * 3* 9 '* 2* & & ! '$"* ' & + ('# 0 * !"0' $ !! ! !" . + 2* & & & '$"* :( '& *7 2* & 2* +3 2* $ (,& , *+ *'. & !% !+ / F/ G E ! ' $ ! " & '*! !0! * (( $ $ # . & ( ! '$ # ! ,& ! !" !% !+ ' *$$!"$ + (' " &1 !+ " & ' ! " ('$ !! ( ! / ! # " ( ! 0*! & &( ! ! 6( 1 '& + (! *# ' $&! * ! 6 *"+ $0( 0+ (( ! 1 '& 2* $ *$( ! & ' $ !+ "*! ( *$ 9 &('$ !! ( ! :2* ! ( ! "#( ! $ # ! ! + + # '$ ! ! $ " !+ 2* & $ ! H + &# H" &!+ $& "* &!0 I J &' *$J &" ! + !2 ! ' *$J & " ! ' *$" ! $! $ ( ! $ ! ' *$" ! * !"0& '3& '3 2* *5 !" & "* &! , ! & (8( 2* + & & *$&2* & & $' & ' ! " '$ !-" ! & " *1+ 0 ! +3 $ +3 . $!"$ 6 * + ! 4! "#% & $& 2* ! #" (*& ! $ *, ' $& + ( ' $& + *' ,&/ E (( ! 1 '& 2* $ *$( ! 2* & "#& & '! ! #$ ( ! + " #0 2* . &+$( F + $ $ ' !" & &' ! !" 2*. & *$0'& * %$ 0*! '! *'#$ *$ ('& " 1$ . & !+ *! "*$ # "# $ (!# " ('$ !! ( ! '$ #*'' 0 * !"0&++ ' !0 *( ! + 0" & "* &!0& 2*0 *! *$ !! & 0 $ ! "* 1 '& + ( ! $6 # ' $& '& *' $" '$ !! &" & 6 * + / E (( & *& %! "9ADA: -& H 2**! K ( & *$ K' '& * *$ !!# ! '$ !0 + & ! $('&+ ' & ,6*1 & # ! ! ' ! & ,& *$ "*+ $ /H + ( ! , ! " !+ *+*! $ #' $ ! ( #$ & &;( & ' ,& 2* ! 4! & + *' ,& + !" (!#. "1 ! " '$ !0 & & ! + ! ! ,&( ! !%# / 2 Nous utilisons ici les mots crime et délit comme synonymes, dans leur sens populaire, sans introduire la gradation qui les distingue dans le langage précis des professionnels de la justice. 3 + " !+ *! '$()$ $ #' ! . & 2* ! 2* + ! * & $ " + $+&-& '$ ! !% $& + ( / ! + (( ! $ / ! ' *$ $ $ # $ 2* $2* & '$ ! ! ' $ +#( ! *! & !% !+ 9! 0&! %*)$ & *$" & $+ !! =$:( '& *7 *! ( 4! " " * !/ $ &! " !+ " & " * !/ $. 4 C/ E !" (! $*! !" "*$+ !!*+ *' ,&C . *! ' ! " '$ ! ' * 6 * $ &! +$ L 2* + !" (! ! ' * H $ $" 1('&H. *$ *0 ! & " * " ! " $! %$ $ & / ! + + 0& + (' ! #( !! & &" !% !+ 0! 0 *5.5 #$!%)$ *6 *% 2* '$! !+ & ! !+ / >& 3 *$* ( ! 0&'! ! &! &2* & & *! ' ! ! & %# . *$ * ' * $ $" & ! . *! $ * $ #' !"* 2* $ $!# / 1 '$ !-' *$&1('& " " ! / 1('& 9 & " * !: 0 *$ & !% !+ 02* + $ ! ! 3# ! ' . $ !"2* $ 0& *! " $ %*( ! '$!+ ' *1" ' $ ! " & ' ! + ' &0 $ %*( ! 2* ## , !" !!#' $& & )&( ! . &, & ! " & ' ! " ( $/ ! 0& 2* ( ! $! 2*&! 4 ' " " #$!+ %! + !$ & *1 " +$(! &# " ' 4 2* ! $! !+# . & ' ! " ( $ + & * " ' 4 2* &! + ! $# / E (( &! 1 ! ! '& * " " #$!+ %! + 0. &! #$ *$"*! (8( ' 40 ! $ & *1" +$(! &# ! '$ ) &, & ! 9! + ! '& *7 *! & #%)$ , : / ! 0+ 2* ! ! 2* + ! $ ( $ 2* & 2* +3 " , ! + !!* " '* " )+& - ! $ #2* (( ! %! & #2* &$2* &! ' !" '*,& 2* ( ! & H '+@ ' +@ H 0& *& $ #*! ' *$ $. &1 #+* ! # $ #%*& )$( ! "#& # " , *$ ' $" *$ H '+@ ' +@ H &$ 2*& " + & "( %! $" + $ + ! !+ I& ' ! + ' & ' *$ $ + ! * $*! " * ! '& * + + / 9@!! $ 0 ABC: / (8( & ' ! " ( $ ! $ 8 ' + '$ # !"*+ $+ )$ " 1('&$#02* ' ! $ &$ " & '$ ! + (( ( 4! " " * ! & &*$0& 2* ! !+ $ *! $ (& &/ ! *! $ #+ ! #*" 9 *$ ! $ 0AAD 5+ #' $> !! !0FMMM: 0' $ ! *$*! ' * '& * " MMM ! $! ! '$ ! ! ANC0( ! $ 2* BAO " ! $ *1$ #+ " ! " ! & B ! 2* * ! &*$ & ,#$ !/ * & $ (" ,& %<+3 P 4. ! *$ " $ ! 2* &! ! 2* ' *$6 * $&1 !+ " '$ ! 2* & $ #+& * ! "*! + !" (!# )$ !#+ $ ' *$'$ #% $& ' '*& ! + $ 0 & *6 ! 2* ! # $!"*& ,$ " ( * ( ! 0&' *$ $ $+ (( !+ $ (# / ! + ! ")$ &$ 2* & '$ ! 6* *! $ 7& " '$ # ! ! " & +$(! &# " '$ + ! " + 4! / & * $+ !! =$ 2* 0" ! & + I & 1 " $ '$, ,&# ' *$2**! ( *$$ $ * *! &*$$ #+ " & & # ! & , $#0& $ ' + ' *$& " *$ * + (( !" " ( ! ! $ &!" "* ! 2* ! 3 $ "# " !*$/ > 0& $+ !! !+ (8( " + $ '$, ,&#" ' $. ! * *. &+ 0! " $ 5 & &' & ( ! $& " * 2* ! . &1 !+ "*& ,$ $ ,$ +3 ?*! & *6 &! $ ( 2* + '$ 2* ( ! Q$2*& $ #+ " $ 0+ 2*& 1 " $ ! 9 ! *! ! ' " -" 6 * + ! :2* & ' * ! . %$ ! / E & * *$2* '&! *! & & '$ # (' !0 5 & * & ,$ " * $ *" ! ' * $2* * ( ! " * ' 0+ $! * ! ( ! (( ('$ !!# . $ '$ # ! / &! ' )" ' '&! ( ! & & , $#" "#+ !0 &! ' ! )$( ! & ,$ " +3 $ + 0 ' *5 ! !+ $ & + ! "#$$ $ ' ! ,& " + *1 5+ * 5 ! + & * 3 * ( ! " !% $*1 ! # " (( ! 0 ! & '&+ " ! " ! * ! '#+ &# ' *$2*& ! '* ! ' !*$ . *$ *0( ! 4! 2* &*$ " ! *! & &! * ! * ! $ (& %$ # ,& 2* ' ,&/ &! !"$ . &"# " ' $ !! " + ! "#$$2* ! 4$*! & #!#" !% $*1" ! *! $ + 3 ' &$( " $ ! 3 L'auteur de ces lignes, qui n'est pas d'origine française (ni même francophone, comme son nom le montre clairement au lecteur perspicace) et qui a donc tendance à prendre les mots plus "au pied de la lettre" qu'un ressortissant francophone (pour qui la question ne s'est peut-être même jamais posée, tellement c'est naturel pour lui, de la même façon qu'il n'est pas conscient que lorsqu'il dit: quatre-vingt treize, il énonce une opération mathématique [4X20 + 13] et non pas son résultat [93]), l'auteur, donc, éprouve toujours un frisson dans le dos lorsqu'il entend, au pays qui a inventé la guillotine, désigner le condamné par le vocable: coupable (susceptible d’être coupé ! ). On dit bien: culpabilité (comme dans la plupart des langues latines); alors, pourquoi dit-on coupable au lieu de culpable (comme dans la plupart des langues latines)? Bon, j'arrête, sinon on va finir par me traiter de lacanien... 4 Vocable que je préfère a la métaphore (à forte connotation "machiste") de: violer, métaphore pourtant bien répandue... 5 '#+ 	 + (( & ! 1 " ! + $ ! ' 4 + (( &" $ ! 1 $' $ *:+ ! * *! '*! !0*! !% !+ *2* & 2* +3 " + % !$/ * ! (( , & *( ! ' ! $ ! " "# !"$ & 3) &! &2* & & * +$(! & + *! $ '$, ,&#" $ #+ " $ &++ ! '$ # ! + 2* &! ! !"! $ ( &( ! ' $H *H / * *&! ('&( ! ( $ ! # " !+ 2* 0" ! *! + + (( " ! &*$0! * ! " , !! $ ! " + ! "#$$2* & H & , $#" "#+ !H $* + # ' $2* & 2* +3 9 & 3 $ ' $ !! & & "* *6 0 +$ + ! !+ ! $!! ! 0 +/: 2* ('8+3 '$ # ! ( ! & *6 " +3 $& ,$( ! ! $ & , ! &(& / ! + + 0' *$ 2* $ $ " #$(( ! + " *1 4 ' " ' $ !! $ #' ! -H '$ + 2*& % "*! H ( &" ( ! & H" ! *! + ' " ! &*$ H ! ! * !+ %*)$0+ $! * ! 9$ 1 2*#0 AA : * (( ! +$ 2*#& + !+ ' " H ( &" ( ! &H' *$! ' $, ! "4$ ! $ // '$ !0 ! ! 2* '$ # ! ! " & +$(! &# '$ + ! "*'$+3 !0! 6 * " !+ ' 0" ! & ( *$ I & & " $ 8$ $('&+# ' $*! ! * ! ( " $ ! . &! #$ *$" &2* & & & *6 " $ 6*$"*! '$ 2* ! $ ( &/ * $ 0" ! + + 0+ ! !* $" '' &$ H '$ !H*! & & ! * !0, ! 2* & *6 4 $ #' $ #" & + ## #$ ( ! *$ & & # ! "$ ! $' ! ! " +&$ + +3 ' $/ *& & $ #+& * ! +$(! & & . '$ '#* # + 3#$! + &$ 7& '$ + *$" & '$ !0+ $*! ' ! " B0 M $ B ! ! ,# ' * $ !! ( ! " & '$ + !0'* 2* $ ! ! % $! 2* 0+ !!# #+ *& # 0& *6 $ " !* ! ! 0 * + (( $ ! ! ! * '$* ! ! '& * 2* &! & & ((#" ( ! ! & , $# & + (( $ " ! * *1+$( / ! & + ! ")$ + (( # ! H$ $ #+*'#$,&H &! & ( ! ! " !+ . & #+ $ " & + ##& $ ! " 0 &$ %*( ! " & '$ + ! $ #)& ! 8$ 2**! & , ' *$" (*&$& + (' ! H !% !+ H" ! ! * ! '$ & #'& * 3 */ 5. E &1 *! + *$! '$%$ 2* + ! & '$ ! + (( *! ( 4! " $ ##"*+ ! "* + !" (!#/ * ! ! . '$ #+ $ 0 ! " "# &'' $+ ' ! " * 02*. ! $ 0+ & &5+ " $ 8$ & *& ( ! 2* & '$ ! " $ $('& $ 0, ! 2* 0'$, ,&( ! 0*! ! * ! 2* '$ #' $$ $ #& &( ! & + !" (!# . $ #! #$$' ( ! "! & + *$! 0$ (,&$ '* . ! + ! $ + * & " "# ! ! 2* & ! ( (8( " '$ ! " !"$ ! "* ! ''$'$#/ > 0( & 3 *$* ( ! 0& + *$! '$%$ *2* &! * ! & & * ! ! 1 0& '& *' $ "* ('02* *! *"*" + *$0" ! & " +* ! " &!0 &! !+#0+ (( "$ ! $ $+ *$02* &$2* &! ! '& * "$ %*( ! ' *$"# !"$ & '$ ! / ! 0&$2* &! "#( && '$ !5'*! !0& '$ !5" * !0& '$ !5'$ + !0 2* &! ! *' $+ !! =$0 * $ 0& '$ !5 !% !+ 0 ! ! 2* & '$ !5$ ##"*+ ! ! " '$ # $ $ , !! + ! + !+ / 9! $ ' $! 3) 0" !! $, !! + ! + !+ . & + ##+ ! * 0'$, ,&( ! 0*! *$ " $ 7& $ # &" & '$ !0, ! 2* 0! *$& &( ! 0+ + ! 6( *# * $ ( ! : / > 0" ! & $ # �& '$ !5$ ##"*+ ! '$ 2* ( ! ! 1 ! / * $ $ ($ 2* " ! ! ! * ! '#! ! $ " '$%$(( + !+$ " $ ##"*+ ! ! ''& 2*# ('& " 1$. & !+ & "*$ # " &('$ !! ( ! "#( ! $ 2* & &! #" $ #! $ ! *5.5 , ! " ! & '$ " + & * 2* '$! !+ & ! !+ 0" ! & ( *$ I & (' !#+ $ ' *$$ ##"*2* $*! !" "*! $* ' $ +#( ! & #0"*! ! #$ 2* ( 3#( 2* 0. & ! *$ "* "#& * . %$ #/ E (( ! ' *5 ! ' $ !+ 1$& "#& !#+ $ . *! !" "* + !+$ ' *$( " $" ! "*$,& ! + (' $ ( ! *$ 2* 2* & 2**! 2* + (( *! ( *$$ *$ , ! " $ '& * " ('0' $ 1('&02* 2* & 2**! 2* "# &#*! , !2* 1$. & !+ & "*$ # "*! ' ! + $ $ ' !"0+ (( & ## *& %!# '& * 3 *0'& *7 . *! $ ( "$ ! " & "* &! 2*. *! !+)$ &! # " $ ##"*2* $ / $ & &*$0& + !+ ' (8( " $ ##"*+ ! "* + !" (!# ' *! + $ ! ! (,$ " '$,& )( / ! 0*! &+ !+ ' '$ #*'' 2* & + (' $ ( ! "*( & *$ & *&#& #( ! 2* " 8$ ( " #0 ! 2* & + ##9*&$ %! ! + &:" ! &2* & & &# & * " 8$ ( ! + * / E + !+ ' *'' #% &( ! 2* &!" "* ! %#!#$& 0 & ( & *$ ! ' $+*&$ 0 ! &*$" ! ! $ &*$ ( ! + (' $ ! ! ! , $+ ! "*( !" 2* & ! *$/ *$ ! 0& + !+ ! %#!#$& 0 & '4 +3 &% ,#3 $ ! ' $+*&$ 0! * ''$!! ! +" '& * ! '& * " '$ #+ ! 2* & !" "* ! % ! ' " ! *! "$+ !! & & *$& (&*0( +& *0" ! *! $& ! $ #+ '$2* *6 5 ! $!! ( ! / ! + + 0& 2*& ! ! ! $+ ! + (' $ ( ! ! %#!#$& 0 & + (' $ ( ! "#& + * *1 ! ' $+*&$ 0 ! !!# ' $& (&*/ 6 ! # " (( ! 0*! ! $+ ! ! 6( ('&0(#+ ! + 0+ 2* 1 '& 2* 2* & !" "* *( . *! (8( ! $!! ( ! + &! " !! ! ' * "#& !2* ! 9*' & + $0 *(#" + ! : / * & ( !" ! ' & ( &" ( $ ;( & $ + ('& )(! $ $!#" ! + !+& *$ 2* & ( * ( ! "*, * ! 3 * ( $! ! $ ! $ ' ! ,& "*( &" ( $" *6 2* & #'$* ! / ! ! $+ ! *! $& ! + ('&10 *$ * &$2* & & ! )%$ & 3 $ ' $ !! & & 9 + 5.5"$0&! $+ ! " '$ #+#" ! ! $+ ! :"* *6 ;( 0' $"# ! !0 & & ('& 2* &+ ! " " *1 #& #( ! " !+ ! ! "*! *& / 1('& 2* ! * ! ! " '$!"$ "*( &" ( $! ' 0 * + (' 0$ ),! +3 ' *$ & & * $$! $ '$' ! & / ! 0" ! + + + !+$ 0# ! " !!# 2* ! * ! ' * ! ' ( " $& # "% ! " &+# ! ! & 3 * *$ $ + " %* 0& *& +3 2* ! * $ . $+ " "(! $$*! '& *& "#2* *1 4% *$ *6 *( &" ( $ /> 2* $ '$ # !"$ 2* ! * ! ' * ! ' ( " $& + ##" ! &2* & &! * ! * $ * ! $2* ! * ! ' * ! ' 3*( ! $&$ +3 + *$ " ! + #0'&! $" #$(( ! & & $0( " $& 4 )( " '$"*+ ! " + ! (( !0 !$4$& '*,& + # & #! ! 0$ #"*$ & !6 * + + & 0+ (, $ & ' * $ # &1 +& * !0 ( ! $& & " $# '& *7 2* & + ('# #0 +/ +/ +/ $ ##"*+ ! "* + !" (!# ! ' * 8$ + ('& )0 + + + ! *! + ! ' $& & )& + !6 ! *'$ ) " & + ##9 $. + '$' & +3 ' $ + ! +$ #. & 2* ! '$ $ "&0 ADA0" ! ! &$ R & "! $ : 0 + ! 2* , ! ' * " ' $ !! (,& " ' # . ! $'$!"$/ E Q$( ! ' *$ 2* & $ ##"*+ ! "*"#& !2* ! ! '$ ! ! 0. & 3 *$ + * & &0 2**! *1' *1 02**! '3$ +$* / * ! 1(!#6 *2*. '$ # ! & '$!+ ' & 6 * + ! $" !! & & " & '$ ! #( " $ $ # $ 2* ! . &*$* &#$ #& &/ E 1( ! +$ 2* ! * ' $ ( 0 *' % 0" ( $ ! # " !+ " *1 !+ ! 0%*)$ * ,& 0"*! & & ! * !-& ! ( ! " !% !+ & , !! + ! + !+ 2* & & '$+*$/ > & '$ ! $03#& 0. 2* & 2* +3 " !+ $ '& * !# 0 ! *+*! " * 0" (#$&( ! '' # . + 2* &! !" " & &-& '$ ! $ ! & &( ! . ,$2* $" "#& !2* ! / S/ * & '$ ! ,$2* " ( & *$ *! $ ( ! * + !!* 2* (# (# / *$ ! 0&! * (,& 2* & & (#$ 2* &! & * '$ 8 ! !+ $ 0 ! ! *&( ! & '$ ! ! $ . + 2* & & *'' # $$ 0( 02* '& * 0& & !% !"$ & + ! $ $0 &$ & * ! " ! "$( 2* / * 5+ 2* ! * ' $ ( " $ ( $2* & '$ ! ,$2* " "#& !2* ! * ('&( ! 0 & * ! -*! !" "* + !" (!# . *! ' ! " ('$ !! ( ! :! *( . *+*! '$%$(( + 3#$! " $ ##"*+ ! ! ' 0" ! & ( 6$#" + 0" + #+ ! $ *+ ;,: " ! *! ! $!! ( ! " '$ !0"!+ ! $ + ! $ ! 2* & (! !+ $ " ! % 3! ! $ & + ## ( ! *! "# $" $ !+3 0" !% !+ ;+: $* ! + ! + '$ 2* 1 +& * + " *$ "#& !2* ! / * ' *5 & ''$!"$ *'$ ) " *1 ! ! & "#& !2* !+ * & 2* ++ $ " ! *$+ ' ! -& '& *' $ " & ' '*& ! + $ +#$& $ #+ " 9 $ (*&$ #+ " : / 0 *( ( ! " & '$()$ + !" (! !0 ! $ *1+ *' ,& *! ' ,&# &$ ! . & '$ ! '*$ ('&0& 1 " $ $ ! " ' ! $2**! , ! ! (,$ " ! $ *1' *$ $ #+3 '' $. & '$& "#& !2* !+ 5'$ !5"#& !2* !+ / & (8( ! 2* & '$ ! ' *$ '' ! ' &2* " ! & $ #%( & $ ! $! $ (# * * &!% " & 3 $ " ! !4 ( 0 ('&( ! (#+ ! ! " & * !0 ! #(! ! & " $ $ # & * !! $ + *! $ , % % 3# $2* 0& '$ ! ' *$& '$ !! $ " "$ + ((*! %#!)$! " ( & *$ " * $/ 0 ! " +* ! " & '$ !5$ ##"*+ !0! * ! $( $ 2*#2* + ''$+3 0, ! 2* " ! '$ & & ! * ! 0 !" . + ! $+ $ $$& !#% "*(&* *$&!" "*0& *, ! * $2* & '$ !0 & & 2* & & 1 !+ !! + * & &( ! " ! ! + ##0! 2* 6* $ *1" #$! "# $ (! ! "*+ (' $ ( ! "#& + * *1 / * '& * 0& '$ ! $ ( " (* 9* ! 2* & ! ! ( $&"* $ (: "#& !2* ! 0'* 2* & !" "* *'$ ) " 2* & ! * *$+& * ''$!" ! + *12* ! '$!"$0+ 5.5"$0& ( & *$ H (#" +$ H 0& ' $ " ! 2* ! #+3 *#/ *$ 0& H ,! H ( & *$0& , ! '$ !! &0+ *12* $ #* ! 0! #6*$ ! ! ' 0' $"# ! !0 ! '$ !/ 7 E & ! * (,& *! , ! *6 " (#" ! ' *$& ' $ ! " '$ ! 2*0 & ! ! ' & # + ! !+$ ' $" $ %*( ! " 4 ' 3*( ! $0'3& '32* * + ! 2* 0 " $ ! 0 *( ! 0 $!"$ . & # " !+ '$ T 2* "*+ $+ )$ !# 0' *$& + ## & &5(8( 0 " &1 !+ " + *! $ # + & & " & "#& !2* !+ '' & # '$ ! / U U U U U U U *$$ #*( $! $ '$' 0& '$ ! 0 & & 2* ! * & + !! ! 0" $ ! '*$( ! ('&( ! " ' $=$0+ $ 0! ! *&( ! & & ! $('& ! ' & !+ ! 2* ! &*$ $,* +& 2* ( ! 9 '*! !0" * !0'$ + !0$ ##"*+ !: 0( 0 ! '& *0 & & 6* ! " $ 7& 2* !0 ! * ,& 9 !% !+ 0, !! + ! + !+ : 0 + $ $ #( ! !"# $,& 9 #+ & " "#& !2* !+ : / * (( '&! ( ! + ! + ! 2**! & &' ! '& * + & . #! !+ $2*. ( $ ! J* $0 * + (( & '& * #" +$ 2* $+ 2* 1 2* " + ! $ *$ 2* & 2* +3 " ! * * 9 " ( *1 : / # !( ! 0 & * $'' &$2* &('$ !! ( ! ! ! 2* ' ! ''& 2*# . *! + !" (!#! ' 2* & 2* +3 2* *6*$ 1 #; ! $ # �& 4 #( ! "*! & & '$ 2* $& ( ! $ #+ ! / E (( & *& %! " 9ADA: -H& $ 2* ! #'$* *! $ " $% . ( %! $*! + ## ! !+& + $ +#$&/ ' *$ ! 0 * & !+ ! #%( 0&('$ !! ( ! ! # ' *! ' ! ( *! ( 4! " ! $&++*# . & "' ! "*6 *% " & + ( 02* ' * 0 *$ ('& " ( !" 0& $ & ,#$$ / &4 & . " 2* $& $& +3 /HE 5.5"$0& '$ ! ! # ' *! ' ! ''& 2*# '$ ) *! 6 *% ( ! 0( + 2* ! * '' & &$ ! 0" ! 6*$0'$ ! '$ # ! ! ! "6 *% ( ! / E $ 0*! + ## ! '$ ! (,& (' ,& . & ( 6$# " % ! / * $ *$( ! "* *6 2* & #*! 6*! & &0" &!" "*2* $ " ( ! , **! & & "( ' *$ (' $$" #+ ! ( * + & '$( *$ (( ,&$+$'*&*12* ! * + & + (' " "? ! " (& & (" 2* ' ! ! ! !0 * . " ! (,$*1 +$ + 0 ++#" $. & '$'$## %$ 5 &" &*$"$ * ('&( ! -H 0 ! '8+3 '& *H E $ ! ( ! ' / > '* 2* &! 4$ ! '$ ! ! $ $!% $ ! $ 2* (8( " %%$ $& +3 0& * $ +#( ! +3 $ +3 $2* & 2* +3 " ! * */ + 2* ! * "# & & '& *+ 2* & + ## ! %#!#$& 0 & '$ !! & " & 6 * + ! ' $+*&$ 0! #'$* ! ' + ! ! "*$ % !+ 0 ! ! ! ' ( &. & ! '$ '#* ! *! 4 )( 2*0+ $ ! ! + ! !! ! (8( 0 . & 3 *$ + * & & "#'3 # ! '#$! / & # " ! 2* &* *$" + & %! 0 " ! ! +& $ 0! ' $* $ * *& 0 ! +&2* ! & " % 0 & * !. + '$,& )( / * *'& *0! * & &! 1 '&$$2* & 2* ' 0! % $+ $ ! "#( $ +3 2*0. ! $ 0' *$ $ ! #$$"*! + $ ! * &#/ > 0 . 2* !"& H # %#!#$*1 H" & 6 * + 0$ #*! ! * *$"*! (8( ,& 6 *$ 0 + &%* 0 '4 +3 &%* 0' &2* 0 +/ 2* !" *! $ #$ ( ! '$ !" *$ 0" '$6 " & + !+$ ( " ! $"+ &( ! & # + * &" +3 2* !"*! ! ,& ! " &'! ! '*,& 2* *1 " #$! ' + " & 2* ! * + & " $ ! 6& & $& & * ! 9*'& *$ & : ! !' " & '& *( "*! $!+5 $*$ & $/ E (( ! * & ! $ %*( ! # '& * 3 *0& ( " + ! "* + (' $ ( ! "*( & *$! ' * 8$ " + # "*+3 !% ( ! $ *+ *$&" & + ##0 + + *! <+3 $ "* 0&!%* 0 *$ *0+ ((*! * $/ ! * + 0( ! ! $& *2* + * & & '$ " ' ! / E ! 2* & * ! " + �! $ 034 ' +$ / '' $ ! " !+ ! $ %$ ! " ,&/ D/ V E E >> $2* &! " -H 6 * + ##$!"* H 0 ! ' * *&$ %! $" *1+3 , ! " !+ 2**! + *' ,& ##+ !" (!#9 $0" ! $'" ' 4 !+ $0 1 #+*#: *, ! 2**! + ( , !* $ #' $ !/ & % , ! " " *1 +3 &( ! " #$! -& '$()$ ! ('& 2* , & *( ! ' & " *1)( 9 *0' *58$0 *! *" & !% !+ '$( $:'* 2* '*! $& + *' ,& ! $ #' $ ' & ( & *& '$ #6 *"+ ! & %#. & + ( ; * *'& *0+ & ! 2* 6* $. & ' ! " & + ( & ' ! "*+ *' ,&B/ ! 0& " *,& %! + ! " &1 '$ !-H 6 * + ##$!"* H$+ * $ " *1"#( $ +3 , ! " !+ -& '$()$ 6 *% *! 8$ 3*( !0& " *1)( 5 Le double sens du mot peine sur lequel nous venons de jouer prend ici toute sa signification. 8 *! + (' $ ( ! / > 0" 2* &"$ *! 8$ 3*( ! ' * ! 6 *% $*! *$ E ,*$ " $ $% !+ ! 5 & & ' "#! !+# " ! &1 '$ ! ' '*&$-H *& *' * ! * 6 *% $ H E !" !+ . 6 *% $& ' $ !! *&*" + $! $ +# +& #( $ % !+ " &!" "*+ (( ! # 3# $2* ( ! & ,$ $ ' ! ,&0+ ! #2* !+ "$+ " & '3& '3 2* ! '$ & # & * ! $! / ' $ !! + & + ! $ * ' $& & #% & *$ $! "* )+& $'$"* 0' *$& ! & 0& ' $ !! (# '34 2* + ! * ' $&"# &( $ !! & / 9#4 0 ADA: / ! "#2* ! "*! & & "# &% " & & , $# " & $ ' ! ,&# ## * (( ! "#! !+# ' $ @!! $9AD : 0" '* + (8( $ * 0' $! * (8( 9$ 1 2*#0 ADN: 0' *$! ' $, ! "4$ ! $ / > & + ! #2* !+ "*! & & "# &% + ! !* ! 0( & 3 *$* ( ! 0. $ ! $ / ! 0& 4 )( '#! & 0 ! $+ !! ! 2* & &! #0+ ! #2* !+ " & & , $#0 * . & , "*+$( 0# ,& *! &! &%2* ! $ & * & !+ !0& '#+3# &1 ' ! 9 "0 ADA: 0 *,& ! & ! & -& '$ #6 *"+ + *#. *$ */ 2* & 2*K *! + (( + 2* &! '' & &-H & '#+3#" % *$ ( !" H 0"*' ! " * ( $&& + *' ,& &" $ #%&$ + (' + & $& % !/ > *+*! $,*! &+ &! +3 $ +3 $ . & 6 *% $ 0, ! 2*& *#0' *$& ('& , !! $ ! 2*&! ++ !!#" ( &. ' $ !! / ! + 1('& ! ' * $ #( ! 2* & + ! " &6 * + H$ $ $H! !*& &( ! " 6 *% $*! !" "* 9 *0&!2* !0& $,*! & &(2* * '$'$ + ! + !+ ! +3 $ % ! :( " ++*' $" + !"* 2* '$ 2* ! " " (( % . *! $/ $+ ! #2* ! 0&++ ! ! " $ 8$ ( " ! & '*! ! "*+ *' ,& ( 0'& *70" ! & $ #' $ ! "*( &+ *#. & + ( / $2**! + !"*+ *$" *$0 ! + (( ! *! ! $+ ! *+ " " & $* 0'$ 2* *! ++ " ! 0 ! ( 1( & ' + $ #' $ ! "*'$ #6 *"+ &! (! ( & '*! ! " & * / * & '$ #6 *"+ + *# $ #' $ #0! 5& 5' 0 * !"0 * + 2* (' $ 5+ ' & .06 * ( ! 0& ! '$ !""*( -H V * + H * &$ ! 2* !% !+ * *1 ' $ " " * !/ ! 02* & 2*K *! 2* & # ' *$ $ 8$ + !" (!# . $ * $& (( " ! *! "#& '$' $ !! &. & 2* ! #"#$,# *1' ,&# #+ ! (2* "* *6 / ! 2* & + ( ! ' ,& %# " !"$ " !!# ! " $ #+*'#$$ ! , !0*! , !2* * *! !" " & " $# ' *$ $ & * $ $ &$ %! + . + ! * ! ! !+ )$ 2* & + !" (!# $(, *$ $ ( ! * &# '& * & ! #$ 8 0+ (( " ! *! +$ #" 2* & + !2* / , ! ( #$ & ' * ! " !+ 8$ $ *#/ > 0+ (( ! $ #' $$" + *'0*! &* *! ( *$$ ! 0$ ! ! ' * $('&+ $*! ,$ # **! &!+ *, / $ ! ! '* $ * $+ % !$ " " (( % 0' *$ 2* & '$ ! $'*$ !% !+ ! + + 0& V * + , *! *"*+$(! & / $ + 2* &! ! " ' " 2* & 2* +3 " ( *1 ! " !+ *! $ "( %! ! 0' *$ 2* ' 0" $+3 $ +3 / ! '& * " * & +3 !% ( ! 9 ! * ! *" & + ##2* *! *"*+ (' $ ( ! !" "* &"*+$(! & :' *$& 2* & ! * ! * (( '$! !+# '& * 3 *0' *$ 2* ! ' + !" (! $& + *' ,& . $ # & $*! #$ " + + &( ! * & 0 * #$ ( ! & # 2* ' ,& . & ! *$ "*"#& ! 0' $ 1('&0+ & * 2* *$ !# *! & & " ( ' *$ (' $$" #+ ! ( ' *$ $ 8$ + !" (!# . + ! +$$*! + $ ! ! (,$ "3 *$ 2* " !! *! ' $ " & ! " ( ! * $ + " ' $ !! "* $ )( <% "*2* $ $ 0 ! &*$ ! &*$ + *$ 0 $ % ! ! &*$ & $0 *2* 56 !+ $/ " ( ! 0+ + ! $!"$ ' & . & + ( 0( &('$ !! ( ! "*+ *' ,& ! ! '& */ 0 ! * # " + * 0 ! + ! " ! & 2* $ $ $ '& * * &0"*' ! " * * ,! + &2*!" "* & 0 2* " + $" + & &*1 * '&$ " , = ! + $ ! " ! *! # ,& ( ! '#! !+ $ / $, ,&( ! 0 , ! 2* &"# " ' ! " *, * ! + (( !+ . $ ! +3 (!0 + ' $' + $ + ! "#$ # + (( * '2* ' $, ! ! (,$ " &+ *$/ ! + 2* ! * + !+ $ ! 0! * '$ ##$! & * ' . &(( ,&( / '3& '3 >%* &" ! (*! " -H *& + *12* ' *$* ! " * ' $ #* ! &(' ,&/H> ! * ! "#6 . " 2* + $+& ! '$ # !" ' $ # *"$ + (( ' $ !+3 ! ( ! *! * "#& + 2* !0( '& *7 + * $ &! $ (( ! & + ! $ ( 2* + $+ #$ ! & & '' $ &6 *"+ $ ' *$2* ! ! & +3 , *% ! / E (( & %! & "9ADA: 0 $& & #% ( #" & 6 * + *$& $ #' $ ! "*'$ #6 *"+ 9 ! ! ' *$& '$ # !"* $* 1 ' $ " & ' ! 0" ! & " *1 ! "* $ (: 0 *'' $ *! ! * & & #32* 2* #' $$ "# ! ( ! & $ " & *,6+ #9 $ #' ! #( !! & &" !% !+ 0' $ 1('&: 0 ! ++*' $ 2* " & * &#$ #& &0' *$& + ( ! & &( ! 0 ( * ' *$& + *' ,&0" & ! !+ / E & *'' $ #% &( ! 0 ! $ *$ +3 02* &! # & *#" '* & ' ! " ( $ 6 *2*. & ( $" & '$ !/ 9 G $ "&0 / 9ADA: /R & "! $ / $ + &! -E/ / /E/ 4 #0 / 9ADD: / ' $ + ! " &&, $ $ " ' + &% 1 ' $( ! & & ( " &+ % / !* $ " + &% 4 + &% V *$"+ 0L0D5 N/ "0E/ 9ADA: / * $!+ 0' *$2* $ * & , $ *$ 0DSF0FA/ $1 2*#0 / 9AA : / '$' " 1 '$ (#"+ 5& #% & ! '4 +3 $ 6 *$"2* / E (' $ ( ! *( !0B0C 5CA/ #4 0 / 9ADA: / "# $" '*! $ / $ - 4$ "/ > !! !0/ 9 FMMM: / "$ ! $'$ !! $ / * & , $ *$ 0 NCL0LL5LB/ @!! $ 0 / /-9ABC: / + !+ !"3*( ! , 3 $ / WX $ @ - 3 > +>& &! E (' !4 0 @!! $ 0 / / 9AD : / 4 !" $ " ( !""%! 4/ WX$ @ - &$" / Y! '/ 9$"*+ ! $! $ 5" & . && , $# & "%! #/ $ - , $ ! 0 ADF: /