A QUOI SERVENT LES PRISONS? REFLEXIONS D`UN

Transcription

A QUOI SERVENT LES PRISONS? REFLEXIONS D`UN
! "!
##$
#"%# & '$()$ ' $ "* $ " +
$+& (,& !"*$ & $
#' ! . $ !/
" *$
0" !
" *1)( ' $ 02* &* *$" + $
#&1 !
*! ,#3 $ 0
$! $
+ " ! % +
"# 0+ $ * *! +3 +*!
' $ ( ! 2* & ,#3 $ 0 + &*$
3# $
1$ % ! 0'$
# !" !
! +$$ 4 #( 2* ( ! ! *1 +3 $
+3 ! . ' $* " $&
$
" ( $ &2* & ! $ ,&!+
+ 5 $/
* & &+ *$ $ *$ * " * /
,* " + $ &!
' "
4$" "#( ! $$
2* & '$ ! !
$ ! . $ !/
! *+ ! $ $0& '$ ! 6* ! *! $
7& $
) (' $ ! " ! !
+ ##0(
! " * $"+ &( ! " #$! " + &
* 2* &! &*$'$
8 "3 , *" /
*! *
$
+ $! 0" ! & ' % 2* * ! 0" 1
'&
2* $' *$
2* & '$ ! !
$!
' 0! $
# &#0. + 2* &'! ! '*,&
2* ! %#!#$& & ( !" " & 6
* + ! ' $+*&$9
+ &
*5+
# ! + ! #! 8$ 2* & $ & *&
#( !
!" + &
&5&
.:'$
# !" !
1
'&
+ ( ! * ('&
+ (!0
( . " *$ +3
, ! " #$!
(8( + ! $"+ $ /
* 1(! $! " !+0" ! *! '$( $ ('0& " #$!
$ ! $" !! &
&( !
! 2*# ' *$6
*
$& + !" (!
! . *! ' ! " '$ ! 9
! * ! " +* $! " !+ ' " &
'$ ! '$
# !
0 !
! " 6
*% ( ! 0(
*&( ! " & '$ ! + (( + !" (!
!
'$! !+# ' $*! + *$"
:
/
! *! " *1)(
('0! * # 2* $! 2* &
2*
&
* !
&$
!
. &('$ !! ( ! 0 ! $'' &! 0 *'
% 02* & '$ ! + ! * ! " #$ ,&
,$2* " "#&
!2* !
1
GRANEC et ECCHAT. Département de Psychologie. Université de Picardie. Rue Salomon
Mahlangu. 80025 Amiens. France. [email protected]
2
/
/
'4
+3 &% 1
'#$( ! & "# ! & '*! ! + (( - :& '$
# !
!0+ ! #+*
. *!
+ (' $ ( ! 6
*%# !"# $,&0 "*!
(*&
*
$ ; ,: & *''$
!0 + ! #+*
. *!
+ (' $ ( ! 6
*%# !"# $,&0"*! (*&
* ''# /
% & "(! $
# . &! ! 2* $
#' !"*
"
! ! &! .
' $!
+ *' $&
" ! &2* &
& &! !
(*
! $% $
"!
" !
! (# '$
##$
# '$
+ 2*&#
!+ $ ! $ ! "
$!% $& !%& + ! * ! "
1('& " " *1 4
' " '*! !/
! & " *1+ 0 !
!". + 2* & + (' $ ( ! 6
*%#
!"# $,& 9
$
#' !"$
+ ! &!+
$!% $& !%& : '' $
( ! $
#2* (( ! " ! &
**$
0# ! " !!#& + ! #2* !+
<+3 * 2*& ! $=
! /
>&
3 *$* ( ! 0& '4
+3 &% 1
'#$( ! & ! * ''$!" * 2* &
" &
'*! ! ! %#!#$& !
?" #$! " + 2* &! *'' + ((*!#( ! 9 $ @!! $
0 ABC0.
+ '$' :
/ > & ' ! " ('$ !! ( ! + ((
$
( ' $+*&
)$ " '*! !
!+ $ '&
*
'$,&
#( 2* 0!
$ 5+ 2* ' $& " !+ + ! "#$,& 2* #' $ & + (' $ ( ! "#&
+ * *1
" &'! !&
%# /
4
# 9ADD: * (( ! ''$ !" +
2*
!0! * ! 4$ !"$!
" !+ ' /
* ( $ ! ' *$ !
*&
%! $*! + $ ! ! (,$ " ' ! + !+ $
! ! + '$,&
)( 7
+ (, ! + ('&1/
$2**! $,*! &'*! 2* &
2**! "*! ' ! " ('$ !! ( ! 02* &$
#*&
!"5 &.
, ! $ & + ! #2* !
+ & "# ! ! " '*! ! &
& 2* &
& ##$'' &
# '&
* 3 *0! *
" ! *'' $2*&
!"0" ! " **$
0. *! "(!* !0+3 ?& + !" (!#0" & $
#2* !+
" '' $ ! "*+ (' $ ( ! "#&
+ * *12* &
*
&
*+
'*! !/ >
&$0+ (( ! 6
*
$
&1 !+ " & $
#+&
* ! . '$
'#* # & # " ! 2* 0" ! + + '$
#+ 0&!
% ' "
$
"(!* $& '$, ,&# **$ " '' $ ! "*+ (' $ ( ! "#&
+ * *1+3 ?& + !" (!#+ $
0' *$&
*0
&! 4 " *$ **$2* & '$ !/
! 0( $ 2* &
2**! ! '$ ! ! + $
$ ' !"' . + 2* ! $
( &( ! ! ! !"' $
'*! ! '* 2*&! 4 ' 0" ! +
"#+ !0&! ! ! 1
'$
" $
#"*$ & '$, ,&# **$ "
$! %$
! " & &/
6
*%
! ' $ ( ! 2*&! 4 '$ 2* ( ! *+*! $& ! ! $
&('$ !! ( !
&(#&$ ! " & + !"* "* + !" (!#/
'$*
!
& (*& *" "
2* + ! $
% !
9 $
0' $ 1('&0 4
#0 ADD: "#( ! $! 2* & ( 6$# " &
' '*& ! + $
+#$&
$
#+ "
/ E 2* ! $
# &# ' *
*! 6
*$
4 . '$! !+ $ *! ' !
" ('$ !! ( !
& ! ( ! 2* & + *' ,& " ' 4$' *$ ! "#&/
'$ ! !
" !+ ' *! '*! !0 * ! "# ! '&
* 3* 9
'* 2* &
& ! '$"* ' &
+ ('# 0 * !"0' $ !! !
!" . + 2* &
& & '$"* :(
'&
*7 2* &
2*
+3 2* $ (,& , *+ *'. & !% !+ /
F/
G
E
! ' $ ! " & '*! !0! * ((
$
$ # . & ( ! '$
# ! ,& !
!"
!% !+
' *$$!"$ + (' " &1 !+ " & ' ! " ('$ !! ( ! /
! # " ( ! 0*!
&
&(
!
!
6(
1
'&
+ (!
*# ' $&! * ! 6
*"+ $0( 0+ (( ! 1
'&
2* $ *$( ! &
' $ !+ "*! ( *$ 9
&('$ !! ( ! :2*
!
( ! "#( ! $
# ! ! + + #
'$ !
!
$ " !+ 2* & $ ! H
+ &# H" &!+ $&
"* &!0 I J &' *$J &" ! + !2 !
' *$J & " ! ' *$" !
$! $
( ! $ ! ' *$" !
* !"0& '3& '3 2* *5 !"
&
"* &!
, ! & (8( 2* + &
& *$&2* &
& $' & ' ! " '$ !-" ! & " *1+ 0
! +3 $
+3 . $!"$ 6
* +
!
4! "#% & $& 2* ! #"
(*& !
$
*, ' $&
+ (
' $& + *' ,&/ E (( ! 1
'&
2* $ *$( ! 2* & "#&
& '!
!
#$ ( ! + " #0 2* . &+$( F + $
$ ' !" &
&' !
!" 2*. & *$0'&
* %$ 0*!
'!
*'#$ *$
('&
" 1$ . & !+ *! "*$
# "# $
(!# " ('$ !! ( !
'$
#*'' 0 * !"0&++ '
!0 *( !
+ 0" &
"* &!0& 2*0 *!
*$ !! &
0
$
! "* 1
'&
+ ( ! $6 # ' $& '&
*' $" '$
!! &" & 6
* + /
E (( & *&
%!
"9ADA:
-&
H
2**! K
( & *$
K'
'&
* *$ !!# ! '$ !0
+ & ! $('&+ ' & ,6*1 &
# ! ! ' ! & ,& *$ "*+
$
/H
+ ( ! , ! " !+
*+*! $
#' $ ! ( #$ &
&;(
& ' ,& 2* ! 4! & + *' ,& + !" (!#. "1 ! "
'$ !0 &
&
! + ! ! ,&( !
!%# /
2
Nous utilisons ici les mots crime et délit comme synonymes, dans leur sens populaire, sans introduire
la gradation qui les distingue dans le langage précis des professionnels de la justice.
3
+ " !+ *! '$()$ $
#' ! . & 2*
! 2* + ! * & $ " +
$+&-& '$ !
!% $& + ( / ! + (( ! $ /
! ' *$
$ $
# $
2* $2* & '$ ! !
'
$
+#( ! *!
& !% !+ 9!
0&!
%*)$ & *$" & $+ !! =$:( '&
*7 *! ( 4! " " * !/ $
&! " !+ " & " * !/
$.
4
C/
E !" (! $*! !" "*$+ !!*+ *' ,&C . *! ' ! " '$ ! ' *
6
*
$ &! +$
L
2*
+ !" (!
! ' * H $ $" 1('&H. *$
*0 ! & " * " ! " $! %$ $
& /
!
+ + 0& + (' ! #( !! &
&"
!% !+
0!
0 *5.5
#$!%)$ *6
*% 2*
'$! !+ & ! !+ /
>&
3 *$* ( ! 0&'! ! &! &2* &
& *! ' ! ! &
%# . *$
* ' * $ $" & ! . *!
$
* $
#' !"* 2* $
$!# /
1
'$
!-' *$&1('&
" "
! /
1('& 9
&
" * !: 0 *$ & !% !+ 02* + $ ! ! 3# ! ' . $ !"2* $
0&
*! " $
%*( !
'$!+ ' *1" ' $ ! " & ' ! + ' &0 $
%*( ! 2* ## , !" !!#' $&
&
)&( ! . &, & !
" & ' ! " ( $/ !
0&
2* ( ! $! 2*&! 4 ' " " #$!+
%! +
!$
& *1 " +$(! &# " ' 4 2* ! $! !+# . & ' ! " ( $
+ &
* " ' 4 2* &!
+ ! $# / E (( &! 1 ! ! '&
* " " #$!+
%! +
0. &! #$ *$"*! (8( ' 40 ! $
& *1" +$(! &#
!
'$
) &, & ! 9! + !
'&
*7 *! &
#%)$ ,
:
/ !
0+
2* !
! 2* + ! $
( $ 2* &
2* +3
" , ! + !!* " '* "
)+& - !
$
#2* (( ! %! &
#2* &$2* &! ' !" '*,&
2* ( ! & H
'+@
' +@ H
0& *& $
#*! ' *$
$. &1
#+* ! # $
#%*&
)$( ! "#& # "
, *$ ' $" *$ H
'+@
' +@ H &$ 2*&
" + & "( %! $" + $
+ ! !+
I& ' ! + ' & ' *$
$ + ! * $*! " * ! '&
*
+ + / 9@!! $
0 ABC:
/
(8( & ' ! " ( $ ! $ 8 ' + '$
# !"*+ $+ )$ " 1('&$#02* ' ! $ &$
" & '$ ! + (( ( 4! " " * !
&
&*$0&
2*
! !+ $ *!
$
(&
&/
! *! $
#+ ! #*" 9 *$
! $
0AAD 5+ #' $> !! !0FMMM:
0' $ ! *$*! ' * '&
* " MMM
! $!
! '$ ! ! ANC0( ! $ 2* BAO " ! $ *1$
#+ " ! " ! & B ! 2* * ! &*$
&
,#$ !/ * & $
(" ,& %<+3 P
4.
!
*$ " $ ! 2* &! ! 2* ' *$6
*
$&1 !+ " '$ !
2* &
$
#+&
* ! "*! + !" (!#
)$ !#+
$ ' *$'$ #% $& ' '*& ! + $
0 & *6 ! 2*
!
# $!"*&
,$ "
( * ( ! 0&' *$
$ $+ (( !+ $
(# / ! + ! ")$ &$ 2* &
'$ ! 6* *! $
7& " '$
# ! ! " & +$(! &# " '$ + ! " + 4! /
& * $+ !! =$ 2* 0" ! & +
I & 1 " $ '$, ,&# ' *$2**! ( *$$ $ *
*!
&*$$
#+ "
&
& # ! &
, $#0& $ ' + ' *$&
" *$
* + (( !" " ( ! ! $
&!" "* ! 2*
! 3 $ "# " !*$/ > 0& $+ !!
!+ (8( " +
$ '$, ,&#"
'
$. ! * *. &+ 0! " $ 5 &
&' &
( ! $& " * 2* ! . &1 !+ "*&
,$ $
,$
+3 ?*! & *6
&!
$
( 2* +
'$ 2* ( ! Q$2*& $
#+ " $
0+
2*& 1 "
$ ! 9
! *!
! ' " -" 6
* +
! :2* & ' * ! . %$ ! / E &
* *$2* '&! *!
&
& '$
# (' !0 5 & * &
,$ " * $ *" ! ' * $2* *
(
! " * ' 0+ $!
* ! ( !
((
('$ !!# . $ '$
# ! / &! ' )" ' '&! ( ! & &
, $#"
"#+ !0 &!
'
! )$( ! &
,$ " +3 $
+ 0 ' *5 !
!+ $ & + ! "#$$
$ ' ! ,& " + *1
5+
*
5 !
+ & * 3 * ( ! " !% $*1
! # " (( ! 0 ! &
'&+ " ! " ! * ! '#+ &# ' *$2*& ! '* ! ' !*$ . *$
*0(
!
4!
2* &*$ " ! *!
&
&! * !
* ! $
(&
%$
# ,& 2* ' ,&/
&!
!"$ .
&"# " ' $ !! " + ! "#$$2* ! 4$*! &
#!#" !% $*1" ! *! $ + 3 ' &$( " $
!
3
L'auteur de ces lignes, qui n'est pas d'origine française (ni même francophone, comme son nom le
montre clairement au lecteur perspicace) et qui a donc tendance à prendre les mots plus "au pied de la
lettre" qu'un ressortissant francophone (pour qui la question ne s'est peut-être même jamais posée,
tellement c'est naturel pour lui, de la même façon qu'il n'est pas conscient que lorsqu'il dit: quatre-vingt
treize, il énonce une opération mathématique [4X20 + 13] et non pas son résultat [93]), l'auteur, donc,
éprouve toujours un frisson dans le dos lorsqu'il entend, au pays qui a inventé la guillotine, désigner le
condamné par le vocable: coupable (susceptible d’être coupé ! ). On dit bien: culpabilité (comme dans
la plupart des langues latines); alors, pourquoi dit-on coupable au lieu de culpable (comme dans la
plupart des langues latines)? Bon, j'arrête, sinon on va finir par me traiter de lacanien...
4
Vocable que je préfère a la métaphore (à forte connotation "machiste") de: violer, métaphore pourtant
bien répandue...
5
'#+ &#9
+ (( & ! 1 " ! + $ ! ' 4
+ (( &" $ ! 1 $' $ *:+ ! *
*! '*! !0*!
!% !+ *2* &
2* +3 " + % !$/
* !
((
, &
*( ! '
! $ ! " "# !"$ & 3)
&! &2* &
& * +$(! &
+ *!
$ '$, ,&#" $
#+ " $ &++
!
'$
# !
+ 2* &! ! !"! $
( &( !
' $H *H
/
* *&!
('&( ! ( $ ! # " !+ 2* 0" ! *! + + (( " ! &*$0! *
! " , !! $ ! " + ! "#$$2* & H
&
, $#" "#+ !H
$*
+ # ' $2* &
2*
+3
9
&
3 $ ' $ !! &
& "* *6 0
+$
+ ! !+
! $!! ! 0 +/: 2* ('8+3
'$
# ! ( ! & *6 " +3 $&
,$( ! ! $ & , !
&(&
/
! + + 0' *$
2* $ $
" #$(( ! + " *1 4
' " ' $ !!
$
#' ! -H
'$
+ 2*& % "*! H
( &" ( ! &
H" !
*! +
' " ! &*$ H ! ! *
!+ %*)$0+ $! *
! 9$ 1
2*#0 AA :
* (( ! +$ 2*#& + !+ ' " H
( &" ( ! &H' *$! '
$, ! "4$ ! $
//
'$ !0 ! ! 2* '$
# ! ! " & +$(! &# '$ + ! "*'$+3 !0!
6
*
" !+ ' 0" ! & ( *$ I &
& " $ 8$ $('&+# ' $*! ! * ! ( " $
! . &! #$ *$"
&2* &
& & *6 " $ 6*$"*!
'$ 2* ! $
( &/ *
$ 0" ! + + 0+ ! !* $" '' &$
H
'$ !H*!
&
& ! * !0, ! 2* & *6 4 $ #' $
#" & + ## #$ ( ! *$ &
&
#
! "$
! $' !
! " +&$ + +3 ' $/
*& & $
#+&
* ! +$(! &
& . '$
'#* #
+ 3#$!
+ &$
7& '$ + *$" & '$ !0+ $*! ' ! " B0 M $ B ! ! ,# '
*
$ !! ( ! " & '$ + !0'* 2* $ ! ! % $! 2* 0+
!!# #+ *&
# 0& *6 $ " !*
!
! 0 * + (( $ ! ! ! * '$* ! ! '&
* 2* &! & &
((#" ( ! ! &
, $# &
+ (( $ " ! * *1+$( /
! & + ! ")$ + (( # ! H$
$
#+*'#$,&H &! & ( ! !
" !+ . &
#+ $ " & + ##& $ ! "
0
&$
%*( ! " & '$ + !
$
#)& ! 8$ 2**!
&
, ' *$" (*&$& + (' ! H !% !+ H" ! ! *
! '$
&
#'&
* 3 */
5.
E
&1
*! + *$! '$%$
2* + !
& '$ ! + (( *! ( 4! " $
##"*+
! "*
+ !" (!#/
* ! ! . '$
#+ $
0 ! " "# &'' $+ ' ! " * 02*. ! $
0+ &
&5+
" $ 8$ & *& (
! 2* & '$ ! " $ $('&
$
0, ! 2* 0'$, ,&( ! 0*! ! * ! 2*
'$
#' $$ $
#&
&( ! & + !" (!# .
$
#! #$$'
( ! "! &
+ *$! 0$ (,&$
'* . !
+ ! $ + * & " "# ! ! 2* & ! ( (8( " '$ ! " !"$
! "*
! ''$'$#/
> 0( &
3 *$* ( ! 0& + *$! '$%$
*2* &! *
!
&
&
* ! ! 1 0&
'&
*' $ "* ('02* *!
*"*" + *$0" ! & " +* ! " &!0 &!
!+#0+ ((
"$
! $ $+ *$02* &$2* &! ! '&
* "$
%*( ! ' *$"# !"$ & '$ ! / !
0&$2*
&!
"#( && '$ !5'*! !0& '$ !5" * !0& '$ !5'$ + !0 2* &! !
*'
$+ !! =$0 * $
0& '$ !5 !% !+ 0 ! ! 2* & '$ !5$
##"*+
! ! " '$
# $ $ , !!
+ ! + !+ / 9! $ ' $! 3) 0" !! $, !! + ! + !+ . & + ##+ ! * 0'$, ,&( ! 0*!
*$ " $
7& $
# &" & '$ !0, ! 2* 0! *$&
&( ! 0+ + !
6(
*# * $ ( ! :
/
> 0" ! & $
# &#0& '$ !5$
##"*+
!
'$ 2* ( ! ! 1 ! / *
$
$
($
2* " ! !
! * ! '#! ! $ " '$%$(( + !+$ " $
##"*+
! ! ''&
2*#
('&
" 1$. & !+ & "*$
# " &('$ !! ( ! "#( ! $ 2* & &! #" $
#! $ !
*5.5
, ! " ! & '$ " + &
* 2* '$! !+ & ! !+ 0" ! & ( *$ I & ('
!#+
$ ' *$$
##"*2* $*! !" "*!
$* '
$
+#( ! &
#0"*!
! #$
2*
( 3#( 2* 0. & ! *$ "* "#& * .
%$ #/ E (( ! ' *5 ! ' $ !+
1$& "#&
!#+
$ . *! !" "* + !+$ ' *$( " $"
! "*$,& ! + (' $ ( !
*$
2*
2* &
2**! 2* + (( *! ( *$$ *$ , ! " $
'&
* " ('0' $ 1('&02*
2* &
2**! 2* "# &#*! , !2*
1$. & !+ & "*$
# "*! ' ! + $
$ ' !"0+ (( & ##
*&
%!# '&
* 3 *0'&
*7 . *!
$ ( "$
! " &
"* &! 2*. *!
!+)$ &! # "
$
##"*2* $
/
$ &
&*$0& + !+ ' (8( " $
##"*+
! "* + !" (!# '
*! + $ ! ! (,$ "
'$,&
)( / !
0*! &+ !+ ' '$
#*'' 2* & + (' $ ( ! "*( & *$ & *&#&
#( !
2* " 8$ ( " #0 ! 2* & + ##9*&$
%!
! + &:" ! &2* &
& &# &
* "
8$
(
! + * / E + !+ ' *'' #% &( ! 2* &!" "* ! %#!#$&
0 & ( & *$ ! ' $+*&$
0
! &*$" ! ! $ &*$ ( !
+ (' $ ! !
! , $+ ! "*( !" 2* & ! *$/
*$ ! 0& + !+ ! %#!#$&
0 & '4
+3 &% ,#3 $
! ' $+*&$
0! * ''$!! !
+"
'&
* ! '&
* " '$
#+ ! 2* & !" "* ! % ! ' "
! *! "$+ !! &
& *$& (&*0(
+&
*0" ! *! $& ! $
#+ '$2* *6 5 ! $!! ( ! /
! + + 0&
2*& ! ! ! $+ !
+ (' $ ( ! ! %#!#$&
0 & + (' $ ( ! "#&
+ * *1 ! ' $+*&$
0 !
!!# ' $& (&*/
6
! # " (( ! 0*! ! $+ ! !
6(
('&0(#+ ! +
0+ 2* 1
'&
2* 2* &
!" "* *( . *! (8( ! $!! ( !
+ &! " !! ! '
* "#&
!2* ! 9*' &
+ $0
*(#" + ! :
/ * & ( !" ! ' & ( &" ( $
;(
& $ + ('&
)(! $
$!#" ! + !+&
*$
2* & ( * ( ! "*, * ! 3 * ( $!
! $ ! $ ' ! ,& "*( &" ( $" *6 2*
&
#'$* ! / ! ! $+ !
*! $& ! + ('&10 *$ * &$2* &
& ! )%$ &
3 $ ' $ !! &
&
9
+
5.5"$0&! $+ ! " '$
#+#" !
! $+ ! :"* *6 ;( 0' $"# ! !0 &
& ('&
2*
&+ ! " " *1 #&
#( ! " !+
! ! "*! *&
/
1('& 2* ! * ! ! " '$!"$ "*( &" ( $!
' 0 * + ('
0$
),!
+3
' *$ &
&
* $$! $ '$' ! &
/ !
0" ! + +
+ !+$ 0# ! " !!# 2* ! * !
' * ! ' ( " $&
# "%
! " &+# ! ! & 3 * *$
$
+ "
%* 0& *& +3 2*
! * $
. $+
" "(! $$*! '&
*& "#2*
*1 4% *$ *6
*( &" ( $
/>
2*
$ '$
# !"$ 2* ! * ! ' * ! ' ( " $& + ##" ! &2* &
&! *
!
*
$
* ! $2* ! * ! ' * ! ' 3*( ! $&$
+3 + *$ " ! + #0'&! $" #$(( ! &
& $0( " $& 4 )( " '$"*+ !
" + ! (( !0 !$4$& '*,&
+ # &
#! ! 0$
#"*$
& !6
* +
+ & 0+ (, $ & ' * $ #
&1
+&
* !0 ( ! $& &
" $# '&
*7 2* &
+ ('#
#0 +/ +/ +/
$
##"*+
! "* + !" (!# ! ' * 8$ + ('&
)0
+
+ +
! *!
+ !
' $&
&
)&
+ !6 !
*'$
) " & + ##9 $. + '$' & +3 ' $ + ! +$
#. & 2*
! '$
$
"&0 ADA0" !
! &$ R &
"! $ :
0 + ! 2* , ! ' * " ' $ !!
(,& " ' # .
! $'$!"$/ E
Q$( ! ' *$
2* & $
##"*+
! "*"#&
!2* ! ! '$ ! !
0. &
3 *$ + * &
&0
2**!
*1' *1
02**! '3$ +$* /
*
! 1(!#6
*2*. '$
# ! & '$!+ ' & 6
* +
! $" !! &
& " & '$ !
#( " $ $
# $ 2* ! . &*$* &#$
#&
&/ E 1( ! +$ 2* ! * ' $
( 0 *'
% 0"
( $ ! # " !+ " *1 !+ ! 0%*)$
* ,& 0"*!
&
& ! * !-& ! ( ! " !% !+
& , !! + ! + !+ 2* &
& '$+*$/ > & '$ ! $03#& 0. 2* &
2* +3
" !+ $ '&
*
!#
0 ! *+*! " * 0" (#$&( ! '' # . + 2* &!
!" " &
&-& '$ ! $
! &
&( ! . ,$2* $" "#&
!2* ! /
S/
* & '$ ! ,$2* " ( & *$
*!
$
( ! * + !!* 2* (#
(# /
*$ ! 0&! * (,& 2* &
& (#$ 2* &! &
* '$
8
! !+ $
0 ! ! *&( ! & '$ ! !
$ . + 2* &
&
*'' #
$$
0( 02* '&
*
0&
& !% !"$ &
+ ! $ $0 &$ &
* ! " ! "$( 2* /
* 5+ 2* ! * ' $
( " $
( $2* & '$ ! ,$2* " "#&
!2* !
* ('&( ! 0
&
* ! -*! !" "* + !" (!# . *! ' ! " ('$ !! ( !
:!
*( . *+*!
'$%$(( + 3#$! " $
##"*+
!
! ' 0" ! & ( 6$#" + 0" +
#+ ! $
*+
;,:
" ! *! ! $!! ( ! " '$
!0"!+ ! $ + ! $ ! 2* &
(!
!+ $ " ! %
3!
! $ & + ##
( ! *! "# $" $ !+3 0"
!% !+ ;+: $*
! + ! + '$ 2*
1
+&
*
+ " *$ "#&
!2* ! / * ' *5 & ''$!"$ *'$
) " *1 ! ! & "#&
!2* !+
*
&
2*
++ $
" ! *$+ ' ! -& '&
*' $ " & ' '*& ! + $
+#$&
$
#+ "
9 $
(*&$
#+ "
:
/ 0 *( ( ! " & '$()$ + !" (!
!0 !
$ *1+ *' ,& *! ' ,&#
&$
!
. & '$ ! '*$
('&0& 1 " $ $ ! " ' ! $2**! , ! ! (,$ " ! $
*1' *$
$ #+3 '' $. & '$& "#&
!2* !+ 5'$ !5"#&
!2* !+ /
& (8(
! 2* & '$ ! ' *$ '' ! ' &2* " ! & $
#%(
& $ !
$! $
(# * * &!% " &
3 $ "
! !4
( 0 ('&( ! (#+ ! ! " & * !0 !
#(! ! & " $ $
# &
* !! $
+ *! $ , % % 3# $2* 0& '$ ! ' *$& '$ !! $ "
"$ + ((*! %#!)$! " ( & *$ " *
$/
0 ! " +* ! " & '$ !5$
##"*+
!0! *
! $( $
2*#2* +
''$+3 0, ! 2*
"
! '$ &
&
! * ! 0 !" . + ! $+ $
$$&
!#%
"*(&* *$&!" "*0&
*, !
* $2* & '$ !0 &
& 2* &
& 1
!+ !! + * &
&( ! " ! !
+ ##0!
2*
6* $ *1" #$! "# $
(! ! "*+ (' $ ( ! "#&
+ * *1
/
* '&
*
0& '$ !
$
( " (*
9* ! 2* &
! ! ( $&"* $
(:
"#&
!2* ! 0'* 2* & !" "* *'$
) " 2* & ! * *$+&
* ''$!" ! + *12*
!
'$!"$0+
5.5"$0& ( & *$ H
(#" +$ H
0& ' $
" ! 2* ! #+3 *#/
*$ 0& H
,! H
( & *$0& , ! '$
!! &0+ *12* $
#*
! 0! #6*$
! ! ' 0' $"# ! !0 ! '$ !/
7
E & ! * (,& *! , ! *6 " (#"
! ' *$& ' $ ! " '$ ! 2*0 & !
! ' & # + ! !+$ ' $"
$
%*( ! " 4
' 3*( ! $0'3& '32* * + ! 2* 0
" $ ! 0 *( ! 0 $!"$ . &
# " !+ '$ T
2* "*+ $+ )$ !#
0' *$& + ## &
&5(8( 0
" &1 !+ " + *! $ #
+ &
& " & "#&
!2* !+ '' &
# '$ ! /
U U U U U U U
*$$
#*( $! $ '$' 0& '$ ! 0 &
& 2* ! * & + !!
! 0" $ ! '*$( !
('&( ! " ' $=$0+ $
0! ! *&( ! &
& ! $('& ! ' & !+ ! 2* ! &*$ $,*
+& 2* ( ! 9
'*! !0" * !0'$ + !0$
##"*+
!:
0( 0 ! '&
*0 &
& 6* ! " $
7& 2*
!0
!
* ,& 9 !% !+ 0, !! + ! + !+ :
0
+ $
$
#( ! !"# $,& 9
#+ & "
"#&
!2* !+ :
/
* (( '&! ( ! + ! + ! 2**!
&
&'
!
'&
* + & . #! !+ $2*. ( $
! J* $0 * + (( & '&
*
#" +$ 2* $+ 2* 1 2* " + ! $
*$ 2* &
2* +3 "
! * * 9 " ( *1
:
/
# !( ! 0 & * $'' &$2* &('$ !! ( ! ! ! 2* ' !
''&
2*# . *! + !" (!#!
' 2* &
2* +3 2*
*6*$ 1 #; ! $
# &#0& 4 #(
!
"*!
&
& '$ 2*
$& ( ! $
#+ ! / E (( & *&
%!
" 9ADA:
-H&
$ 2* !
#'$* *!
$ "
$% . ( %! $*!
+ ## ! !+& + $
+#$&/
' *$ ! 0 *
& !+ ! #%( 0&('$ !! ( ! ! # ' *! ' ! (
*! ( 4! " ! $&++*# . &
"'
! "*6
*%
" & + ( 02* ' * 0 *$ ('& " ( !" 0& $ &
,#$$
/ &4 &
. " 2*
$&
$& +3 /HE 5.5"$0& '$ ! ! # ' *! ' ! ''&
2*# '$
) *! 6
*% ( ! 0(
+ 2* ! * '' &
&$ ! 0" ! 6*$0'$ ! '$
# !
!
! "6
*% ( ! /
E $ 0*!
+ ## ! '$ !
(,& (' ,& . & ( 6$# " % ! / *
$
*$( ! "* *6 2*
&
#*! 6*! &
&0" &!" "*2* $ " ( ! , **!
&
& "(
' *$ (' $$"
#+ ! (
*
+ & '$( *$ (( ,&$+$'*&*12* ! *
+ &
+ (' " "? !
"
(&
& ("
2* ' !
! ! !0 * . " ! (,$*1 +$ + 0
++#" $. & '$'$##
%$ 5 &" &*$"$ * ('&( ! -H 0 ! '8+3 '&
*H E $ ! ( !
' / > '* 2* &! 4$ ! '$ ! ! $
$!% $ !
$ 2* (8( " %%$ $& +3
0& *
$
+#( ! +3 $
+3 $2* &
2* +3 " ! * */
+ 2* ! * "# & & '&
*+
2* & + ## !
%#!#$&
0 & '$
!! & " & 6
* + ! ' $+*&$
0! #'$* ! ' +
!
! "*$
% !+ 0
!
! ! ' ( &. &
! '$
'#* ! *! 4 )( 2*0+ $ ! ! + ! !! ! (8( 0 .
&
3 *$ + * &
& "#'3 # ! '#$! /
& # " ! 2* &* *$" + &
%! 0
" !
! +& $
0!
' $* $ * *&
0
! +&2* ! & " % 0
&
* !. +
'$,&
)( /
* *'&
*0! * &
&! 1
'&$$2* &
2*
'
0!
% $+ $ ! "#( $
+3 2*0. ! $
0' *$
$ !
#$$"*! + $ ! * &#/ > 0
. 2* !"& H
#
%#!#$*1
H" & 6
* + 0$
#*!
! * *$"*! (8(
,& 6
*$ 0 + &%* 0
'4
+3 &%* 0' &2* 0 +/
2* !" *! $
#$
( ! '$ !" *$
0" '$6 " & + !+$
( " ! $"+ &( ! &
#
+ * &" +3
2* !"*!
! ,&
! " &'! ! '*,&
2* *1
" #$!
' + " & 2*
!
* + & " $ ! 6&
&
$&
&
* ! 9*'&
*$ &
: ! !' "
& '&
*( "*! $!+5 $*$ & $/ E (( ! * & !
$
%*( ! # '&
* 3 *0& ( " +
! "*
+ (' $ ( ! "*( & *$! ' * 8$ " + # "*+3 !% ( ! $
*+ *$&" & + ##0 + +
*! <+3 $
"* 0&!%* 0 *$ *0+ ((*! * $/ ! * + 0( ! ! $&
*2* + * & &
'$ " ' ! / E !
2* &
* ! " + &#0! $ 034
' +$ /
'' $ ! " !+ ! $ %$ ! " ,&/
D/
V
E E >>
$2* &! " -H
6
* +
##$!"* H
0 ! ' * *&$ %! $" *1+3
, ! " !+ 2**! + *' ,& ##+ !" (!#9 $0" ! $'" ' 4 !+ $0 1
#+*#: *, ! 2**!
+ (
, !* $
#' $ !/ & % , ! " " *1 +3
&( ! " #$! -& '$()$ ! ('&
2*
, &
*( ! ' & " *1)( 9 *0' *58$0 *!
*" & !% !+ '$( $:'* 2* '*! $&
+ *' ,& ! $
#' $ ' & ( & *& '$
#6
*"+ ! &
%#. & + ( ; * *'&
*0+ & !
2* 6* $.
& ' ! " & + ( & ' ! "*+ *' ,&B/ !
0& " *,& %! +
! " &1
'$
!-H
6
* +
##$!"* H$+ * $ " *1"#( $
+3 , ! " !+ -& '$()$ 6
*% *! 8$ 3*( !0& " *1)(
5
Le double sens du mot peine sur lequel nous venons de jouer prend ici toute sa signification.
8
*! + (' $ ( ! / > 0" 2* &"$ *! 8$ 3*( ! ' * ! 6
*% $*! *$ E
,*$
"
$
$% !+ !
5 &
& ' "#! !+# " ! &1
'$
! ' '*&$-H *& *' * ! * 6
*% $
H
E
!" !+ . 6
*% $& ' $ !!
*&*" +
$! $
+#
+&
#( $
% !+ "
&!" "*+ (( ! # 3# $2* ( ! &
,$ $ ' ! ,&0+ ! #2* !+ "$+ " & '3& '3 2*
! '$ & # &
* ! $!
/
' $ !! + & + ! $
* ' $& &
#% & *$ $!
"*
)+&
$'$"* 0' *$& ! &
0& ' $ !! (# '34 2* + ! * ' $&"# &( $ !! &
/ 9#4
0 ADA:
/
! "#2* ! "*!
&
& "# &% " & &
, $# " & $ ' ! ,&# ## * (( ! "#! !+#
' $ @!! $9AD : 0" '* +
(8( $ * 0' $! * (8( 9$ 1
2*#0 ADN:
0' *$! '
$, ! "4$ ! $
/ > & + ! #2* !+ "*!
&
& "# &% + ! !* ! 0( &
3 *$* ( ! 0.
$ ! $
/ !
0& 4 )( '#! &
0 ! $+ !!
! 2* & &! #0+ ! #2* !+ " & &
, $#0
* . & , "*+$( 0# ,& *! &! &%2* ! $ & *
& !+ !0& '#+3# &1
' !
9 "0 ADA:
0 *,& ! & ! &
-& '$
#6
*"+ + *#. *$
*/
2* &
2*K
*! + (( + 2* &! '' &
&-H
& '#+3#" % *$
( !" H
0"*' ! " * ( $&&
+ *' ,&
&" $
#%&$
+ ('
+ & $&
% !/ >
*+*! $,*! &+ &! +3 $
+3 $ . &
6
*% $
0, ! 2*&
*#0' *$& ('& , !! $ ! 2*&!
++
!!#" ( &. ' $ !! /
!
+
1('& ! ' * $ #( ! 2* & +
! " &6
* + H$
$ $H!
!*&
&( ! " 6
*% $*!
!" "* 9 *0&!2*
!0& $,*! & &(2* *
'$'$ + ! + !+
! +3 $
% ! :(
"
++*' $" + !"* 2* '$ 2* ! " " (( % . *! $/ $+ ! #2* ! 0&++ ! ! " $
8$ ( " ! & '*! ! "*+ *' ,& ( 0'&
*70" ! & $
#' $ ! "*( &+ *#. & + ( /
$2**! + !"*+ *$"
*$0 ! + ((
! *! ! $+ ! *+ " " & $* 0'$ 2*
*! ++ " ! 0 ! ( 1( & ' + $
#' $ ! "*'$
#6
*"+
&! (! ( & '*! ! " & * / *
& '$
#6
*"+ + *#
$
#' $
#0!
5&
5' 0 * !"0 * + 2* (' $
5+ ' &
.06
* ( ! 0&
! '$ !""*( -H
V
* + H * &$
!
2* !% !+ * *1 ' $ " " * !/
! 02* &
2*K
*! 2*
&
# ' *$
$ 8$ + !" (!# . $ * $& (( " ! *! "#&
'$' $ !! &. & 2* ! #"#$,#
*1' ,&# #+ ! (2* "* *6 /
! 2* & + ( !
'
,&
%# "
!"$ "
!!#
! " $
#+*'#$$ ! , !0*! , !2* * *! !" "
&
" $# ' *$
$ &
*
$ $ &$
%!
+
. +
! * ! ! !+ )$ 2* & + !" (!#
$(, *$ $
( ! * &# '&
* & ! #$
8 0+ (( " ! *! +$
#" 2* &
+ !2* /
, ! ( #$ & ' * ! " !+ 8$ $ *#/ > 0+ (( ! $
#' $$" + *'0*!
&*
*! ( *$$ !
0$ ! ! ' * $('&+ $*!
,$ # **!
&!+ *, /
$ ! ! '*
$ * $+ % !$ " " (( % 0' *$
2* & '$ !
$'*$ !% !+
! + + 0& V
* +
,
*!
*"*+$(! &
/ $
+ 2* &! ! " ' " 2* &
2* +3 " ( *1
! " !+
*!
$ "( %!
! 0' *$
2* ' 0" $+3 $
+3 / ! '&
* " * & +3 !% ( ! 9 ! *
!
*" & + ##2* *!
*"*+ (' $ ( ! !" "* &"*+$(! &
:' *$& 2* & ! * ! *
(( '$! !+# '&
* 3 *0' *$
2* ! ' + !" (! $& + *' ,& . $
# & $*! #$ " +
+ &( ! * & 0 * #$ ( ! &
# 2* ' ,& . & ! *$ "*"#& ! 0' $ 1('&0+ &
*
2* *$
!# *!
&
& " ( ' *$ (' $$"
#+ ! (
' *$
$ 8$ + !" (!# .
+ ! +$$*! + $ ! ! (,$ "3 *$ 2* " !!
*! ' $ " & ! " ( ! * $ + "
' $ !! "* $ )( <% "*2* $ $
0 ! &*$
! &*$ + *$ 0 $
% ! ! &*$ & $0 *2*
56 !+ $/
" ( ! 0+ + ! $!"$ ' &
. & + ( 0( &('$ !! ( ! "*+ *' ,&
! ! '&
*/ 0 ! * # " + * 0 ! + ! " ! & 2* $ $ $ '&
* * &0"*' ! " * *
,!
+ &2*!" "* &
0 2* " +
$" + &
&*1 * '&$ " , =
! + $ ! " ! *!
# ,& ( ! '#! !+ $
/
$, ,&( ! 0 , ! 2* &"# " ' ! " *, * ! + (( !+ .
$ ! +3 (!0
+
' $' +
$ + ! "#$
# + (( * '2* ' $, ! ! (,$ " &+ *$/ ! + 2* ! *
+ !+ $
! 0! * '$
##$! &
* ' . &(( ,&( /
'3& '3 >%* &" ! (*! " -H *&
+ *12* ' *$* ! " * ' $
#*
! &(' ,&/H> ! *
! "#6
. " 2* +
$+& !
'$
# !" ' $
# *"$ + (( ' $ !+3 ! ( ! *!
* "#&
+
2*
!0(
'&
*7 + * $
&! $ (( !
& + ! $ ( 2* + $+ #$ ! &
& '' $ &6
*"+ $ ' *$2* ! ! &
+3
, *% ! /
E (( & %! &
"9ADA:
0
$& &
#% ( #" & 6
* + *$& $
#' $ ! "*'$
#6
*"+
9 ! ! ' *$& '$
# !"* $* 1
' $ " & ' ! 0" ! & " *1 ! "* $
(:
0 *'' $
*! ! * &
& #32* 2* #' $$ "# !
( ! & $ " & *,6+
#9
$
#' ! #( !! &
&"
!% !+ 0' $ 1('&:
0 !
++*' $ 2* " &
* &#$
#&
&0' *$& + (
! &
&( ! 0
(
* ' *$& + *' ,&0" & ! !+ /
E & *'' $ #% &( ! 0 ! $ *$ +3
02* &!
# &
*#" '* & ' ! " ( $
6
*2*. & ( $" & '$ !/
9
G
$
"&0 / 9ADA:
/R &
"! $ / $
+ &! -E/ / /E/
4
#0 / 9ADD:
/ ' $ + ! " &&, $ $ " ' + &% 1
' $( ! & & ( " &+
% / !* $
" + &% 4 + &% V
*$"+ 0L0D5 N/
"0E/ 9ADA:
/
* $!+ 0' *$2*
$
* & , $ *$
0DSF0FA/
$1
2*#0 / 9AA :
/
'$' "
1
'$
(#"+ 5&
#% &
! '4
+3 $ 6
*$"2* /
E (' $ ( !
*( !0B0C 5CA/
#4
0 / 9ADA:
/
"# $" '*! $
/ $ - 4$
"/
> !! !0/ 9
FMMM:
/
"$
! $'$ !! $
/
* & , $ *$
0 NCL0LL5LB/
@!! $
0 / /-9ABC:
/ + !+ !"3*( ! , 3 $
/ WX $
@
- 3 > +>&
&! E (' !4
0
@!! $
0 / / 9AD :
/
4 !" $ " ( !""%! 4/
WX$
@
- &$" / Y! '/ 9$"*+ ! $!
$
5" &
. &&
, $# & "%! #/ $ - , $
! 0 ADF:
/